Pek çoğumuz SOS yazısı ile filmlerde tanıştık. Zor durumda olan ve yardım isteyen kişiler imdat, yardım edin gibi uzun cümleler kurmak yerine yalnızca herkesin görebileceği bir yere SOS yazıyor ve garip bir şekilde herkes bunun ne demek olduğunu anlıyordu. Detayları bilmesek bile artık hepimiz görür görmez SOS yazısının bir yardım sinyali olduğunu anlıyoruz. Peki SOS neyin kısaltması?
SOS aslında uluslararası Mors alfabesi acil durum sinyalidir. 20. yüzyılda uluslararası bir konferansta onaylanarak tüm dünyanın ortak yardım çağrısı olarak kabul edilmiştir. Yan yana hiçbir anlamı olmayan bu harfler olsa olsa bir kısaltmadır diye düşünüyorsanız yanılıyorsunuz çünkü bu sinyalin tek amacı, benzersiz görünmesidir. Gelin SOS ne demek yakından bakalım ve tarihi hikayesini görelim.
SOS ne demek?
SOS, uluslararası Mors alfabesi acil durum sinyalidir. Mors alfabesinde üç nokta, üç çizgi, üç nokta (···---···) şeklinde yazılır. Denizciler başta olmak üzere tüm dünyada ortak kabul edilen yardım çağrısıdır. Mors alfabesi ile, yazı ile ya da ışık ile yazılabilir. Tüm harfler, Mors alfabesinin genelinden farklı olarak art arda boşluksuz olarak yazılır.
SOS açılımı nedir?
SOS sinyalinin açılımı olduğuna inanılan en yaygın iki cümle şunlardır;
- Save Our Ship - Gemimizi Kurtarın
- Save Our Souls - Ruhlarımızı Kurtarın
Peki SOS açılımı hangisi? Maalesef ikisi de değil. Çünkü SOS bir kısaltma değildir, bu nedenle harflerin arasına nokta koymadan ve boşluksuz yazılır. SOS, yalnızca Mors alfabesi ile benzersiz şekilde yazılan bir sinyaldir. Herhangi bir şeyin kısaltması olmadığı için açılımı da olmayan SOS sinyali, yan yana gelmiş üç harften oluşan bir acil durum sinyalidir o kadar.
SOS tarihi:
Önce biraz geçmişe, iletişimin en hızlı yolunun telgraf olduğu yıllara dönelim. Telgraf ile iletişim kurarken nokta ve çizgilerden oluşan Mors alfabesi kullanılıyordu. Yani istediğiniz şeyi yazmak epey zordu. Bu nedenle daha çok kısa ve net metinler ile birlikte özellikle önemli konular için kısa sinyaller kullanılıyordu. Acil durumlar ise sinyal açısından en önemli zamanlardı.
Telgraf sistemi tüm dünyada kabul edilmiş bir iletişim şekli olmasına rağmen acil durum için belirlenmiş ortak bir sinyal yoktu. Örneğin İngilizler CQD, ABD Donanması NC, İtalyanlar SSSDD sinyallerini kullanıyordu. Ülkenin kendi sularında bu sinyallerle anlaşmak mümkündü ancak uluslararası sularda bu sinyallerin herkes tarafından anlaşılması mümkün değildi.
1906 yılında Almanya’nın başkenti Berlin’de Uluslararası Telsiz Telgraf Konvansiyonu toplandı ve ortak bir acil durum sinyali oluşturma kararı alındı. 3 Kasım 1906'da kabul edilen ve 1 Temmuz 1908'de yürürlüğe giren karara göre artık tüm dünyada uluslararası acil durum sinyali Mors alfabesinde (···---···) şeklinde yazılan SOS olacaktı. Ancak bu karar hemen uygulanamadı.
SOS sinyali gönderse Titanik yolcularının kaderi değişebilirdi:
Bugün bile hala dünyanın en büyük denizcilik felaketlerinden biri olarak kabul edilen RMS Titanic bir İngiliz gemisiydi. 15 Nisan 1912 tarihinde buz dağına çarpıp da batmaya başladığı zaman geminin telgraf operatörleri hem alışkanlık hem de gerginlik nedeniyle CQD ve SOS karışımı sinyaller gönderdiler.
Yazmışlar işte bir şekilde demeyin. Denizcilikte bu tür sinyallerin hayati önemi vardır ve en ufak bir karışıklık saatler harcanmasına neden olabilir. Elbette daha pek çok farklı nedenden bahsetmek mümkün ancak uluslararası acil durum sinyalinin gönderilmemesi nedeniyle Titanik’e yardımın geç geldiği düşünülüyor. Titanik faciası sonrası SOS sinyali tartışılmaz bir kabul ile herkes tarafından kullanılır hale gelmiştir.
SOS benzeri sinyaller:
- SOS AAA, hava saldırısı bildirir.
- SOS QQQ, bilinmeyen bir saldırı bildirir.
- SOS RRR, bir yüzey saldırısını bildirir.
- SOS SSS, bir denizaltı saldırısını bildirir.
SOS çağrısı nasıl yapılır?
SOS sinyali, en kolay paylaşılabilecek kod olduğu ve benzersiz olduğu için uluslararası acil durum sinyali olarak kabul edilmiştir. Mors alfabesinin genelinden farklı olarak art arda ve boşluksuz paylaşılır. S için üç nokta … O için üç çizgi — ve S için tekrar üç nokta … şeklinde yazılır.
SOS sinyalini direkt S, O, S harflerini yan yana boşluksuz ve aralarında nokta olmadan herhangi bir yere yere yazmanız mümkün. SOS sinyalini ışık yardımıyla da paylaşabilirsiniz. Örneğin bir el feneriniz var. Üç kere art arda kısa, üç kere art arda uzun ve üç kere art arda tekrar kısa yakıp yakıp söndürdüğünüz zaman dünyanın neresinde olursanız olun bu ışığı gören kişi bunun bir acil durum sinyali olduğunu anlayacaktır.
Neden SOS acil durum sinyali oldu?
Mors alfabesinde her harfin karşılığı noktalar, çizgiler ve boşluklardır. Sıradan bir telsiz iletişiminde vakit sınırı olmadığı için dilediğiniz gibi sinyal gönderebilirsiniz. Ancak konu acil bir durum olduğu zaman en anlaşılır, kısa ve benzersiz sinyali göndermelisiniz. İşte SOS çağrısı tüm özellikleri taşıdığı ve kolay kolay başka bir mesajla karıştırılabilir olmadığı için seçilmiştir.
Mors alfabesini bir kenara bırakalım ve ıssız bir adada ya da dağ başında kaldığınızı düşünelim. Amacınız uzaktan geçen uçakların ve gemilerin sizi her açıdan görmeleridir. SOS çağrısının harfleri her yerden, her açıdan aynı şekilde görülerek herhangi bir soru işareti bırakmadan herkesin bu acil durum sinyalini anlamasını sağlar. Tersten bakıldığında da aynı şekilde okunur.
SOS hala kullanılıyor mu?
Hepimizin bildiği gibi artık iletişim sistemleri o kadar gelişti ki ne SOS çağrısına ne de Mors alfabesine ihtiyaç var. Hatta 2007 yılından beri telsiz operatörlerinin Mors alfabesi bilmesi bile istenmiyor. Yalnızca ülkelerin deniz kuvvetlerinde kullanılmaya devam ediyor. Ancak onlar için bile Mors alfabesi ya da SOS birincil acil durum sinyali değildir. Yine de bir yerlerde mahsur kalırsanız SOS çağrısını kullanabilirsiniz.
Uluslararası acil durum sinyali olan SOS ne demek, SOS açılımı nedir sorularını yanıtlayarak SOS tarihinden bahsettik. Günümüz iletişim sistemlerini düşündüğümüz zaman ilginç görünse bile dönemi için SOS çağrısının gerçek anlamda hayat kurtarıcı olduğunu söylemek mümkün.
