Aslında bu soruların cevabı, sosyal medya şirketlerinin algılarımızı yönlendirmekte ne kadar başarılı olduğunu gösteriyor. Algoritmalar, veri analizi ve psikolojinin gücünü birleştirerek biz farkında olmadan düşüncelerimizi, tercihlerimizi ve hatta duygularımızı şekillendiriyorlar.
Algoritmalar: Her şeyi bilen sihirbazlar
Sosyal medya platformlarının en büyük silahı, algoritmaları. Bu algoritmalar, her bir kullanıcının davranışlarını analiz ederek kişiselleştirilmiş bir deneyim sunmayı hedefliyor.
Instagram’da birkaç kedi videosu beğendiyseniz algoritma sizin bir “kedisever” olduğunuzu varsayıyor ve karşınıza daha fazla kedi içeriği çıkarıyor. Peki bu nasıl oluyor?Algoritmalar; beğenilerinizi, yorumlarınızı, paylaşımlarınızı ve hatta bir gönderide ne kadar vakit geçirdiğinizi takip ediyor. Bu verileri analiz ederek sizin ilginizi çekeceğini düşündüğü içerikleri ön plana çıkarıyor. Yani aslında gördüğünüz her şey rastgele değil, tamamen size özel bir seçim.
Ancak bu durum, bir “filtre balonu” yaratıyor. Sadece sizin ilgi alanlarınıza uygun içerikler görüyorsunuz ve bu da dünya görüşünüzü daraltabiliyor.
Örneğin, sürekli olarak belirli bir siyasi görüşe ait içerikler görüyorsanız zamanla diğer bakış açılarını göz ardı etmeye başlayabilirsiniz. Algoritmalar, farkında olmadan sizi bir “yankı odasına” hapsediyor.
Veri analizi: Her tıklamanızın bir anlamı var.
Sosyal medya şirketleri; her bir tıklamanızı, kaydırmanızı ve beğeninizi kaydediyor. Bu devasa veri yığınları, veri analizi yöntemleriyle işlenerek sizin hakkınızda detaylı bir profil oluşturuluyor.
Instagram’da bir ürünü beğendikten bir süre sonra karşınıza benzer ürünlerin reklamının çıkması bu sebepten. Tesadüf değil, veri analizinin bir sonucu.
Veri analizi, sadece neyi beğendiğinizi değil, ne zaman aktif olduğunuzu, hangi duygusal durumda olduğunuzu ve hatta kimlerle etkileşimde bulunduğunuzu da takip ediyor.
Akşam saatlerinde daha duygusal içerikler tüketiyorsanız algoritma bu bilgiyi kullanarak size o saatlerde daha fazla duygusal içerik sunabiliyor.
Bu da sizin platformda daha fazla vakit geçirmenizi sağlıyor çünkü sosyal medya şirketleri için önemli olan sizin ekran başında geçirdiğiniz süre. Ne kadar çok zaman harcarsanız, o kadar çok reklam görüyor ve platformun gelirine katkıda bulunuyorsunuz.
Psikoloji: Zaaflarımızın farkındalar.
Sosyal medya şirketleri, insan psikolojisini çok iyi biliyor. Özellikle, beynimizin ödül mekanizmasını nasıl harekete geçireceklerini keşfetmiş durumdalar.
Bir gönderiyi beğendiğinizde veya bir videoyu izlediğinizde beyniniz dopamin adı verilen bir hormon salgılıyor. Bu hormon, sizi mutlu hissettiriyor ve bu davranışı tekrarlamaya teşvik ediyor. Sosyal medya, bu mekanizmayı sürekli olarak tetikleyerek bağımlılık yaratıyor.
Ayrıca “sosyal onay” ihtiyacımızı da kullanıyorlar. Bir gönderiye ne kadar çok beğeni ve yorum gelirse o gönderinin değeri artıyor ve biz de onu tüketmek istiyoruz. Bu, bizi sürekli olarak platformda aktif kalmaya itiyor.
Aynı şekilde, “FOMO” (Fear of Missing Out) yani “bir şeyleri kaçırma korkusu” da sosyal medyanın sıkça kullandığı bir psikolojik etki. Sürekli olarak güncel içerikleri takip etme isteği, bizi platforma bağlıyor.
Sonuç: Farkında olmak ilk adım.
Sosyal medya şirketleri; algoritmalar, veri analizi ve psikolojinin gücünü birleştirerek algılarımızı yönlendirmede oldukça başarılılar.
Ancak bu durumun farkında olarak kontrolü geri kazanmamız da gerekiyor. Ne tükettiğimizi, ne kadar zaman harcadığımızı ve bu platformların bizi nasıl etkilediğini sorgulayarak daha bilinçli bir kullanıcı olabiliriz.
Sosyal medya hakkında diğer içeriklerimiz:
