Günümüzde NASA görevlerinde dahi roketleri kullanılan SpaceX, Elon Musk adında bir adamın Mars hayalleri için ilk adımını atmasıyla 6 Mayıs 2002 tarihinde kuruldu. Aradan geçen 15’den fazla yılın ardından şirket, ilk olduğu noktanın çok daha ötesinde ve dünyanın en popüler şirketlerinden biri haline gelmiş durumda.
Merkezi ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Hawthorne şehrinde bulunan uzay taşımacılığı şirketi; ürettiği roketleri düzenli olarak yeniden kullanıyor, mürettebatsız Dragon uzay aracıyla Uluslararası Uzay İstasyonu’na kargo görevini yerine getiriyor ve NASA’nın gelecek projelerinde astronotları uzaya taşıyacak. Peki şirketin 17 yıllık tarihinde ne gibi gelişmeler yaşandı, roketleri ne tür değişikliklere uğradı? Gelin, bu sorunun cevabını fotoğraflarla birlikte biraz daha yakından inceleyelim.
Falcon 1 ile tanışın:
Falcon 1, SpaceX tarafından üretilen ilk roketti. 2006-2009 yılları arasında kullanılan bu roket, alçak Dünya yörüngesine 670 kilogram ağırlık taşıma kapasitesine sahipti. Roketin 14 Temmuz 2009'daki beşinci ve son fırlatması, bir Malezya Dünya gözlem uydusu olan RazakSAT'ı yörüngeye göndermekti.
Falcon 9’u geliştirmek:
Falcon 1 ile yakalanan başarının ardından SpaceX, daha ağır kaldırma kapasitesine sahip roket arayan birçok firmadan yoğun ilgi görmeye başladı. Başlarda şirket ‘Falcon 5’ adında bir roket geliştirmeyi düşünmüştü ancak bu fikri atladı ve bunun yerine ‘Falcon 9’ üzerinde çalışmaya başladı.
Fırlatma başına 61,2 milyon dolar maliyeti olan bu roket, alçak Dünya yörüngesine 13.150 kilogram ağırlığında görev yüklerini taşıyabiliyor. İki aşamalı olan bu roket, ilk olarak 2005 yılında planlandı ve 2010’da Florida’dadaki Cape Canaveral Air Force Station’da ilk Falcon 9 sahneye çıkarıldı.
Roketleri tekrar kullanmak:
Falcon 9 ile birlikte SpaceX, yüksek fırlatma maliyetlerinden tasarruf etmek için roketleri tekrar kullanmakla ilgili fikirler üretmeye başladı ancak inişle ilgili bazı problemler vardı ve ilk testler başarısız oldu. SpaceX Falcon 9’un birinci, ikinci ve altıncı fırlatmalarında tekrar kullanım için girişimlerde bulundu ancak her birinde roketler okyanusa düştü.
SpaceX, nihayet 18 Nisan 2014'te Falcon 9'un dokuzuncu fırlatılışında (dördüncü kontrollü iniş girişimi) okyanusa kontrollü bir iniş yapmayı başardı. Bu, yeniden kullanılabilirliğe giden yolda önemli bir kilometre taşıydı.
Dragon hayalleri:
SpaceX, kargo görevlerinde kullanılmak üzere tasarlanan Dragon kapsüllerinin gelişiminin ilk 18 ayını kapalı kapılar ardından yürüttü. Daha sonra Mart 2006’da şirket, NASA’nın Ticari Orbital Ulaştırma Hizmetleri (COTS) kapsamında Dragon’u resmen tanıttı. Nihai hedef ise Uluslararası Uzay İstasyonu’na kargo taşımacılığı için özel bir uzay aracı geliştirmekti.
SpaceX’in yükselişini göz ardı edemeyen NASA, tarihler Aralık 2008’i gösterdiğinde SpaceX’i Dragon kapsülü ile birlikte Uluslararası Uzay İstasyonu’na ticari ikmal hizmetleri sunan şirketlerden biri olarak seçti. O zamanki sözleşmeden 1,6 milyar dolar alan şirket, o zamandan beri kargo hizmetleri için yeni sözleşmeler imzalıyor.
Dragon kapsüllerinin ilk uçuşları:
Dragon, 8 Aralık 2010'da Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’nden başarılı bir ilk uçuş gerçekleştirdi. Ardından 22 Mayıs 2012 tarihinde Dragon, en önemli sınavlarından birini verecekti: uzay aracını Uluslararası Uzay İstasyonu'na yerleştirme girişimi.
Dragon, yörüngedeki lazer sistemiyle ilgili bazı problemler yaşamasına rağmen o yılın mayıs ayında güvenli bir şekilde istasyona yerleşebildi. SpaceX ve Dragon’un bu başarısı ise dünya çapında büyük bir beğeni topladı.
Grasshopper:
Grasshopper, dikey kalkışlar ve inişler için kullanılmak üzere tasarlanan bir roket prototipiydi. Proje, herhangi bir hükümet tarafından sağlanan fon desteği olmadan, SpaceX tarafından özel olarak finanse edildi.
Grasshopper, medyanın dikkatini SpaceX'in diğer programları kadar çekmese de Falcon 9'un tekrar kullanılabilirliği konusundaki gelişimini ilerletmenin anahtarıydı. SpaceX, 2012 ve 2013 arasında Grasshopper için 8 farklı deneme uçuşu gerçekleştirdi ve son uçuşla birlikte roket, 744 metre yüksekliğe kadar ulaşabildi. Ardından programı sonlandıran şirket, böylece Falcon 9’un geliştirilmesine daha fazla kaynak ayırabildi.
Falcon 9 Yeniden Kullanılabilir Geliştirme Aracı:
SpaceX, Falcon 9 Yeniden Kullanılabilir Geliştirme Aracı’nı 2012’de duyurdu. Şirket, Nisan-Ağustos 2014 arasında beş uçuş gerçekleştirdi ve bazı uçuşlarda maksimum 1.000 metre irtifaya ulaşabildi. 22 Ağustos 2014'te piyasaya sürülen en son roket ise tıkanmış bir sensör nedeniyle patladı.
SpaceX’in ilk roket iniş pisti:
Bu resim, Falcon 9'un ilk aşaması için Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’ndeki bir karaya iniş bölgesi olan Landing Zone 1'i göstermektedir. Bu pist, SpaceX'in 21 Aralık 2015'te kontrollü geri inişlerinden birincisini yaptığı yer.
Şirket, pistini ABD Hava Kuvvetleri’nden kiralanan Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’nde bir araziye inşa etti. 21 Aralık’ta yapılan bu iniş çok daha başarılıydı çünkü Haziran 2015’teki bir önceki Falcon 9 inişi felaketle sonuçlanmıştı.
Zemine iniş:
SpaceX'in 21 Aralık 2015'te Landing Zone 1'e iniş yapan ilk başarılı Falcon 9 roketi, yeniden kullanılabilirlik açısından oldukça önemli bir adım olarak görüldü. Ancak şirket, bu başarıyla yetinmedi ve devamını getirmek istedi.
SpaceX, 2014 ve 2015 yıllarında başarılı ve başarısız pek çok farklı okyanus inişi yaptı. 2015 yılında SpaceX, okyanustaki özerk insansız uzay limanı gemilerine de inmeye çalışıyordu. Bu inişler başarısızlıkla sonuçlanırken Musk, bu anların fotoğraflarını ve videolarını Twitter’dan paylaştı, yapılan hataları kabul etti ve şirketin daha sonraki inişler için çalıştığını bildirdi.
Yüzen iniş rampalarına iniş:
Dragon adlı uzay aracının kargo amaçlı uzaya fırlatılması görevini üstlenen Falcon 9 roketi, o döneme dek görülmüş en büyük SpaceX başarılarından birine imza atarak “Of Course I Still Love You” adlı deniz rampasına iniş yapmayı başardı. Bu misyon ise başlangıcından bitişine kadar tamamen başarıyla dolu bir dönüm noktası oldu.
SpaceX'in deniz rampalarına inişlerindeki başarı oranı Nisan 2016’daki uçuşlardan sonra ciddi bir iyileştirme gösterse de bazı roketler zaman zaman platformu ıskaladı. Buna rağmen şirket, roketlerin inişi ve yeniden kullanılabilirlik konusunda benzersiz bir iş ortaya koyuyor ve yavaş yavaş güçlenmeye başlıyordu.
Falcon Heavy'nin ilk uçuşu:
Falcon serisinin ağır bir versiyonu olan Falcon Heavy roketi, 6 Şubat 2018'de Florida’da bulunan Kennedy Uzay Merkezi’nde, NASA’ya ait olan Pad 39A’da başlayan başarılı bir ilk uçuş gerçekleştirdi. Hepimizin hatırladığı bu olayda roket, SpaceX CEO’su Musk’ın aynı zamanda CEO’su olduğu diğer şirkete ait bir Tesla aracını başarıyla uzaya fırlattı.
Yaklaşık 70 metre uzunluğunda olan bu roket, aynı zamanda alçak Dünya yörüngesine kadar 64 ton yük taşıyabiliyor. Bu taşıma yükü ise Falcon Heavy’nin, en yakın rakibi olan United Launch Alliance şirketine ait olan Delta IV Heavy'sinden tam iki kat daha fazla yükü yörüngeye taşıyabileceği anlamına geliyor.
Falcon Heavy’nin inişi:
Bu resim, ikiz yükseltici roketlerinin, roketin yukarıda bahsettiğimiz ilk uçuşundan sonra 6 Şubat 2018'de başarıyla indiğini gösteriyor.
Roketin güçlendirici parçaları Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’ndeki 1 ve 2. İniş Bölgelerine başarıyla iniş yaparken, roketin ana gövdesi ise okyanusa oldukça hızlı bir şekilde çakıldı
Crew Dragon’ın içine girmek:
Yavaş yavaş ticari görevlerde iyice uzmanlaşmaya başlayan ve peş peşe gelen görevleri başarıyla atlatan SpaceX, ayrıca astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na götürmek için Dragon kapsüllerinin insana uygun bir versiyonunu da geliştirmeye başladı.
Şirket, 2014 yılında bu lansman hizmetlerini geliştirmesi için 2,6 milyar dolar değerinde bir sözleşme geliri aldı. Eylül 2015’e gelindiğindeyse SpaceX dünyaya, Crew araçlarının içini gösterdi. Minimalist tasarımda beyaz çerçevelerle dizayn edilen araç; siyah koltuklar, birkaç düz ekran ve yolcuların dışarıyı görebilmesi için dört pencere barındırıyordu.
Crew Dragon vs. Cargo:
SpaceX, Dragon'ın mürettebatlı ve kargo versiyonlarının, mürettebat gemisinin gelişimini hızlandırmak için çok benzer olmasını amaçladı.
Crew Dragon’un uçuş testleri:
NASA, şu anda tüm astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan Rus Soyuz aracına olan bağlılığından kurtulmaya çalışıyor. Çünkü Soyuz'daki her astronot koltuğu, NASA'ya milyonlarca dolara mal oluyor. Bu noktada SpaceX de 2020’nin ilkbaharından önce kesinlikle uçmayacak olan Crew Dragon’ın test uçuşları için yoğun mesai harcıyor.
Daha fazla Falcon Heavy uçuşu:
Falcon 9’a kıyasla çok daha yeni bir teknoloji kullanmasına rağmen Falcon Heavy, her Falcon 9 fırlatmasının 62 milyon dolarlık maliyetine karşılık yaklaşık 90 milyon dolar bir maliyet ile uzaya fırlatılabiliyor.
SpaceX, 2019’da iki tane Falcon Heavy görevi daha başlattı: bunlardan ilki Nisan’da Arabsat 6A haberleşme uydusunu, diğeri de ABD Hava Kuvvetleri için ‘Space Test Program 2’ kapsamında kullanılacak.
Falcon 9 Blok 5:
Mayıs 2018'de SpaceX, şirketin Falcon 9 roketinin beşinci ve son versiyonunu açıkladı: Blok 5 Güçlendirici. Maksimum yeniden kullanılabilirlik için tasarlanan (hedef, en az 10 uçuş) bu güçlendirici, Dragon kapsüllerinin içindeki astronotları NASA için uzaya fırlatacak.
İlk Falcon 9 Blok 5 roketi, Bangladeş’in ilk iletişim uydusu olan Bangabandhu-1’i fırlatmak için üretildi. Bu görev Mayıs 2018’de başlatıldı ve daha sonra Ağustos 2018’de Endonezya uydusunun fırlatılmasında da kullanıldı.
Starship ve Super Heavy:
Eylül 2019'da SpaceX'in kurucusu Elon Musk, şirketinin geldiği son noktaya değinerek tamamen yeni bir uzay aracını tanıttı: tamamıyla yeniden kullanılabilir, insanlığı Mars’a götürebilecek şekilde tasarlanmış devasa bir roket ve güçlendirici. Böylelikle Starship ve Super Heavy doğdu.
Orijinalinde ‘Gezegenlerarası Taşımacılık Sistemi’, daha sonrasında Big Falcon Rocket (Musk'ın deyimiyle ‘Big F****** Rocket’) olarak tanıtılan bu roket, Mars’ın keşfi için tasarlanan fütüristik bir sistem ancak Ay’ın karanlık tarafına veya uzayın derinliklerine ulaşmak için de kullanılabilir.
Musk, tasarımını son birkaç yılda birkaç kez değiştirdi, 2017 ve 2018’de farklı özellikler ortaya koydu ve sonuç olarak 2019 yılında nihai tasarımı gözler önüne serdi. Mevcut konfigürasyonlarda Starship ve Super Heavy güçlendiricisi, 118 metre (uzay gemisi dahil) uzunluğunda ve 110 ton ağırlığı alçak Dünya yörüngesine taşıyabiliyor.
Planlara göre her roket, yaklaşık 100 kişi taşıyacak ve tamamen yeniden kullanılabilir olacak. Musk, bu roketi filolarda kullanmayı planladığını ve bir seferde Mars’a yüz binlerce yolcu götüreceğini söylüyor.
SpaceX’in son harikası Starhopper:
2019 yılında SpaceX, Starship’in bir prototipi olan Starhopper’ı, şirketin Teksas’taki Boca Chica sitesinde bir dizi test lansmanı ile tanıttı. Paslanmaz çelikten yapılmış olan üç ayaklı araç, tek bir Raptor roketi taşıyor ve Musk’ın deyimiyle tam bir ‘zıplayan’ roket.
Deneme testi sırasında yaklaşık 150 metre yüksekliğe ulaşan araç, geriye doğru dikey olarak bir iniş yaptı. Yaklaşık bir dakika süren bu deneme uçuşu sırasında hiçbir sorunun ortaya çıkmaması ise Musk’ı oldukça sevindirdi.
Starship MK 1:
Aylar süren beklemenin ardından 28 Eylül 2019 tarihinde SpaceX, ilk Starship prototipi olan Starship Mark 1’i (Starship MK1) tanıttı. Tıpkı Starhopper’da olduğu gibi Starship MK1 de Teksas’taki Boca Chica bölgesinde monte edildi ve paslanmaz çelikten üretildi.
SpaceX, 2020’de yörüngeye yapılacak olan 12 millik bir test uçuşuyla birlikte Starship MK1’i piyasaya sürmeyi hedefliyor. MK2 adı verilen ikinci bir Starship prototipi ise Florida’daki Cape Canaveral SpaceX tesislerinde inşa ediliyor.
