İcat, var olmayan bir şeyi üretmek anlamına gelirken; keşif, zaten doğada var olan bir şeyin bulunması anlamını taşır. Yani Newton’un kafasına elma düşmeden önce de yerçekimi vardı. Tıpkı suyun kaldırma kuvveti gibi. Suyun kaldırma kuvveti, bugün tartışmasız kabul ettiğimiz fizik ilkelerinden bir tanesi. Bu bilimsel gerçek, gemicilik başta olmak üzere pek çok alanda kullanılan önemli bir ilkedir.
Peki, suyun kaldırma kuvvetini kim buldu? Suyun kaldırma kuvveti, herhangi bir bilimsel araştırma gerekmeksizin bulundu çünkü çıplak gözle fark edilecek kadar göz önündeydi. Bu nedenle bu gerçeğin yüzlerce, hatta binlerce yıl önce keşfedilmiş olması eminiz hiç kimseyi şaşırtmayacaktır. Gelin suyun kaldırma kuvvetini kim buldu biraz yakından inceleyelim ve bu fizik ilkesi hakkında önemli detayları görelim.
Suyun kaldırma kuvvetini kim buldu?
Milattan önce 287 - 212 yılları arasında yaşamış olan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis olarak tanımlayabileceğimiz Arşimet; suyun kaldırma kuvvetini bulan kişidir. Tarih boyunca pek çok icadın mucidi ve keşfin kaşifi tartışmalıdır ancak suyun kaldırma kuvvetini bulan kişinin Arşimet olduğu konusunda herkes hemfikir.
Arşimet suyun kaldırma kuvvetini nasıl buldu?
Arşimet, bir gün yıkanıyordu. Türk hamamlarına benzeyen bir banyoda yıkanırken düşüncelere dalmış ve zaten uzun zamandır düşündüğü su hakkında teoriler üretmekteydi. Yıkanmak için kullandığı hamam tasını su birikintisinin üstüne bıraktığı anda ise aklında bir kıvılcım çaktı ve sonunda suyun kaldırma kuvvetini buldu.
Gözünün önünde olan bu şeyi keşfetmek Arşimet’i o kadar heyecanlandırdı ki giyinmekle bile uğraşmadan kendini sokağa attı. Elindeki tası sallaya sallaya koşan Arşimet, Antik Yunanca ‘buldum’ anlamına gelen, Evreka şeklinde okunan Eureka diye bağırıyordu. Yani Arşimet o gün dünyayı değiştirecek bir keşif yaptığının farkındaydı.
Peki, gerçekten olaylar böyle mi gelişti? Maalesef bu hikayenin gerçek ya da sahte olduğuna dair herhangi bir şey söylemek doğru değil. Sonuçta binlerce yıl önce yaşanmış bir olaydan bahsediyoruz. Ancak dönemin bilim insanlarının takıntı derecesinde araştırmalar yaptıkları göz önüne alınırsa böyle büyük bir keşif sonucunda sıradışı tepkiler vermeleri normal karşılanabilir.
Arşimet’i tanıyalım:
Arşimet, bugünün İtalya sınırları içinde bulunan Sicilya’nın Siracusa şehrinde milattan önce 287 - 212 yılları arasında yaşadı. Pek çok kişi onu suyun kaldırma kuvvetini bulduğu için tanıyor olsa da aslında kendisi antik dünyanın ilk ve en önemli bilim insanı unvanını alacak kadar önemli çalışmalara imza atmıştır.
Arşimet; matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis olarak anılıyor. Çünkü günümüzden binlerce yıl önce mekanik, hidrostatik, matematik ve geometri alanında bugün bile kabul edilen bazı temel prensipler ortaya koymuştur. Kaleme aldığı onlarca eserden yalnızca 9 tanesinin orijinal kopyası günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.
Suyun kaldırma kuvveti nedir?
Suyun kaldırma kuvveti, batmazlık ilkesi ve Arşimet ilkesi olarak da anılır. Bu ilkeye göre katı bir cisim suyun içine girdiği zaman taşırmış olduğu su kadar bir kuvvet ile yukarı itilir. Yani su, kendinden daha az yoğun olan cisimleri yukarı itmektedir. Batmazlık ilkesi, pek çok sıvı ve gaz için geçerlidir.
Kaldırma kuvvetinin formülü F = V x d şeklindedir. Yani kaldırma kuvveti eşittir batan çarpı taşan sıvı. Batan cismin hacmi arttıkça kaldırma etkisini yaratan itme kuvveti de artar. Sıvı özkütlesinin artması, itme kuvvetinde de artış yaratır. Yerçekimi ivmesi artarsa itme kuvveti de artar. Elbette bunlar suyun kaldırma kuvvetinin yalnızca temel özellikleridir.
Suyun kaldırma kuvveti tarihi nasıl değiştirdi?
Gemilerin suda ilerleyebilmesinin nedeni, suyun kaldırma kuvveti ilkesine göre yapılmış olmalarıdır. Bu temel fizik ilkesi göz önüne alınarak çok daha büyük gemilerin suyun üzerinde ilerlemeleri sağlandı. Hepimizin bildiği gibi bu büyük gemiler, tarih boyunca yeni kıtaların keşfedilmesi başta olmak üzere pek çok gelişmenin önünü açtılar.
Bugün herkes tarafından kabul edilen temel bir fizik ilkesi olan suyun kaldırma kuvvetini kim, nasıl buldu gibi merak edilen soruları yanıtladık ve batmazlık ilkesi hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Arşimet’in hikayesi hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
