Ekonomik şartların tüm dünyada giderek sallantılı hale gelmesi nedeniyle daha önce hiç bu işlerden anlamayan kişiler bile yatırım dünyasına girmeye başladı. Bu dünyada karşınıza çıkacak sayısız yatırım seçeneğinden bir tanesi de tahvildir. Tahvil, diğer yatırım biçimlerine göre biraz daha karışık gibi görünebilir ama aslında en temel haliyle borç verip bu borcu faiziyle geri almaktır.
Borç senedi olarak da bilinen tahvil hem devlet hem de özel şirketler tarafından çıkarılabilir. Tahvil alan kişiler, tahvil ihraç eden kurumun alacaklısı konumundadır. Tahvillerden belirli aralıklarla ya da vade sonunda toplu bir faiz alınabilir. Tüm yatırım koşulları tahvili ihraç eden şirkete göre değişebileceği gibi farklı tahvil türlerinde karşınıza farklı şartlar da çıkabilir. Tahvil hakkında merak edilen sorulara geçmeden önce hatırlatalım; konu hakkında anlatılanların hiçbiri yatırım tavsiyesi değil.
Hiç bilmeyenler için genel bir tanım yaparak başlayalım; Tahvil nedir?
Tahvil, Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş kurallara göre devlet ya da özel şirketler tarafından ihraç edilen yani çıkarılan borç senedidir. Tahvil, ihraç eden şirket ile yatırımcı arasındaki bir tür anlaşmadır. Tahvilin süresi en az bir yıl olmak kaydıyla değişiklik gösterebilir. Aynı şekilde faiz alım zamanları da değişiklik gösterecektir.
Tam olarak tahvil ne işe yarar?
Diyelim bir şirketiniz var ve kısa vadede belirli bir sermayeye ihtiyacınız var. Kanunda belirtilen şartları yerine getirirseniz tahvil ihraç edebiliyorsunuz. Yatırımcı, bu tahvili sizden aldığı zaman size belirli bir miktar para ödüyor. Bunun gibi birçok tahvil ihraç ederek gerekli sermayeye kısa süre içinde ulaşıyorsunuz.
Peki yatırımcı bu tahvili neden oluyor? Tahvil karşılığı ödenen anapara, özel durumlar dışında, kesin olarak geri alınıyor. Anaparanın yanı sıra yatırımcı ya ara dönemde ya da vade sonunda, alım sırasında belirlenmiş oranda faiz alıyor. Yani tahvil ihraç eden kısa vadede ihtiyacı olan paraya kavuşuyor, tahvil alan ise ödediği paradan faiz kazanıyor.
Peki tahvil nasıl alınır?
Devlet ya da özel şirketler tarafından ihraç edilen tahviller, neredeyse tüm bankalar üzerinden alınabilir. Aynı zamanda tahvil alım ve benzeri işlemler yapabileceğiniz pek çok yatırım şirketi var. Her bankanın ve şirketin tahvil alım şartlarında değişiklikler olabileceği için en iyisi ilgili kurumun resmi internet sitesini ziyaret ederek ya da arayarak bilgi almanızdır.
Tahvil işlemleri sırasında bilmeniz gereken terimler:
- Tahvil üzerinde yazılı olan ve vade sonunda ödenecek değer, nominal değerdir.
- Nominal değerin ödeneceği tarih, vadedir.
- Tahvilin nominal değeri ile hesaplanan faiz oranı, kupon oranıdır.
- Tahvili ihraç edenin faizleri ödeyeceği tarih, kupon tarihleridir.
- Tahvilin ilk ihraç edildiği fiyat, ihraç fiyatıdır.
Yatırım dünyasında karşınıza çıkacak farklı tahvil türleri var:
- Devlet tahvilleri
- Özel tahviller
- Başa baş tahviller
- Hamiline tahviller
- Paraya çevrilebilen tahviller
- Faizli tahviller
- Güvenceli ve güvencesiz tahviller
- Endeksli tahviller
- İkramiyeli tahviller
Devlet tahvilleri:
Devlet tarafından ihraç edilen tahviller devlet tahvili ya da hazine tahvili olarak adlandırılır. En düşük riske sahip tahvil türüdür. Getirisi diğer tahvil türlerine göre çok daha düşüktür ancak güvencesi devlet tarafından verildiği için güvenilirdir ve bu nedenle de çokça tercih edilir.
Özel tahviller:
Özel bankalar ya da anonim şirketler tarafından ihraç edilen tahviller özel tahviller olarak anılır. Devlet tahvillerine göre getirisi çok daha yüksektir ancak güvenilirliği tartışmalı olabilir. Tahvili ihraç eden şirket ne kadar güvenilir ise tahvil de bir o kadar güvenilir olarak kabul edilir. Yine de riski vardır.
Başa baş tahviller:
Her tahvilin üzerinde belirli bir değer vardır. Eğer tahvil, üzerinde yazılı değer üzerinden piyasaya sürüldüyse buna başa baş tahvil denmektedir. Eğer tahvil, üzerinde yazılı değerden daha düşük bir değerde piyasaya sürüldüyse buna primli tahvil denmektedir.
Hamiline tahviller:
Bazı tahviller belirli bir isim yazılı olarak ihraç edilirken bazıları isim belirtilmeden ihraç edilir. Eğer tahvil üzerinde belirli bir isim varsa bunun adı nama yazılı tahvil, tahvil üzerinde belirli bir isim yoksa bunun adı hamiline tahvil olur. Nama yazılı tahvilleri bir tek o isimdeki kişi ciro edebilir. Hamiline tahvilleri ise kimin elindeyse o kişi ciro eder.
Paraya çevrilebilen tahviller:
Paraya çevrilmesi kolay tahviller olarak da anılan bu tahvillerde, vade sonunu beklemeden paraya çevirme imkanı vardır. Bu tahvillerde aynı zamanda belirlenen tarihe kadar faiz hakkı kullanımı da mevcuttur.
Faizli tahviller:
Faizli tahviller sabit faizli ve değişken faizli olarak ikiye ayrılır. Eğer tahvil; 3 aylık, 6 aylık ya da 1 yıllık vade dönemlerine göre faiz veriyorsa sabit faizli tahvildir. Eğer tahvil, alıcı ve satıcı arasındaki anlaşmaya göre farklı bir zaman aralığında faiz veriyorsa bunun adı değişken faizli tahvildir.
Güvenceli ve güvencesiz tahviller:
Eğer tahvil, ihraç eden tarafından anapara ya da faiz oranlarının bir şekilde ödeneceğini garanti altına almışsa güvenceli ya da teminatlı tahvil olarak adlandırılır. Ortada böyle bir güvence yoksa o tahvil güvencesiz ya da teminatsız tahvil olarak adlandırılır.
Endeksli tahviller:
Tahvil alımı için ödenen anaparanın altın ve döviz gibi yatırım araçlarının artış oranına endekslenerek yatırımcıya ödendiği tahviller, endeksli tahvil olarak adlandırılır. Endeksli tahvilin amacı, yatırımcıyı faize karşı korumaktır. Endekslenen yatırım aracına göre vade boyunca gerçekleşen değişiklikler hesaplanarak ödeme yapılır.
İkramiyeli tahviller:
İkramiyeli tahviller ülkemizde kullanılmaz ama yine de kısaca tanımlayalım. Daha fazla satış yapmak ya da gelir sürekliliğini sağlamak için ihraç edilen tahviller, ikramiyeli tahvil olarak adlandırılır.
En yaygın yatırım araçlarından bir tanesi olan tahvil nedir, ne işe yarar, nasıl alınır, türleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımızın hiçbirinin yatırım tavsiyesi olmadığını tekrar hatırlatalım. Konu hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
