Bir dönemin en popüler mutfak eşyası ne diye sorsak pek çoğumuz teflon tava ve tencere derdi. Yemeklerin yapışmaması sayesinde yemek pişirmeyi son derece kolaylaştıran teflon tavalar, uzun yıllardan beri tartışmaların odağında kalıyor.
Evet teflonlar hayatımızı kolaylaştırıyor. Peki bunu yaparken bize verdiği zararlar var mı? Özellikle eski teflonları göz önünde bulundurursak bu tavalardaki maddelerin sağlığınız için zararlı olduğu, pek çok araştırmayla kanıtlanmış durumda. Hatta teflonların zararlarıyla ilgili gerçek hikayeden uyarlanmış "Karanlık Sular" isimli bir film bile var. O zaman teflonlar gerçekten sağlığa zararlı mı, yoksa abartıdan mı ibaret gelin yakından bakalım.
Teflon nasıl ortaya çıktı?
Teflon, 1938'de DuPont'un kimyacısı Roy J. Plunkett tarafından keşfedildi. 1945 yılına gelindiğinde "Teflon" adı tescillendi ve 1946 yılında bu maddeye sahip ürünler piyasaya çıkmaya başladı. Teflon, her ne kadar tava, tencere gibi eşyalarla anılsa da otomotiv parçaları, kıyafetler, aletler, ampuller ve daha pek çok malzemede yer alabiliyor. Hatta teflonları "tehlikeli" yapan PFOA, ilk atom bombasında uranyum hekzaflorürü işleyen ekipmanı kaplamak için kullanılmıştı.
Peki gerçekten teflon zararlı mı?
Amerikan Kanser Derneği'ne (ACS) göre teflon ile kaplanmış pişirme kaplarının insanlar için kanıtlanmış bir sağlık riski bulunmuyor. Ancak mahkeme ışığında yapılan araştırmalar, bazı uzmanlarının incelemeleri bu maddenin çok da iyi niyetli olmadığını bize gösteriyor.
Geçmişteki teflon tavalarda bulunan bir kimyasal olan PFOA'nın insan sağlığı açısından risk oluşturduğu düşünülüyor.
Yapılan araştırmalara göre perflorooktanoik asidin (PFOA) tüketilmesi veya emilmesi insanlarda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Vücutta kalıp zamanla biriken polifloroalkil maddeler (PFAS) ailesindeki kimyasallardan biri olan PFOA, laboratuvarda yapılan hayvan testlerinde üreme ve gelişim, karaciğer ve böbrek rahatsızlıklarıyla birlikte immünolojik etkilere neden olabiliyor.
Tüm dünyaya kurtarıcı olarak pazarlanan teflonlardan çıkan PFOA, insanların yüzde 99'unun vücuduna girdi.
Dünyanın en büyük kimya şirketi DuPont tarafından üretilen teflon, ülkemiz dahil tüm dünyaya devasa pazarlama süreçleriyle satıldı. Kızartmalardan sahanda yumurtaya kadar pek çok şeyi bu teflon tavalarda yaptık. Ancak bunu yaparken teflon tavalardaki PFOA'yı da vücudumuza aldık. Ya da DuPont'un söylemiyle C-8 insanların vücuduna girmiş oldu.
Dünya Sağlık Örgütü Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı, PFOA'yı "İnsanlar için muhtemelen kanserojen" olarak sınıflandırıyor.
Laboratuvarda yapılan araştırmalar PFOA'nın karaciğer kanseri, testis kanseri ve pankreas kanseriyle ilişkili olduğunu buldular. Bu konuda insanlar üzerinde de araştırmalar yapıldı. Bir DuPont fabrikasında PFOA'ya maruz kalan işçiler üzerinde yapılan araştırmalarda böbrek kanserine yakalanarak hayatını kaybedenlerle vücutlarında PFOA bulunması arasında bir ilişki bulundu.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'ne göre vücuttaki PFAS birikimlerinin artan kolesterol, bebeklerin daha zayıf bir şekilde dünyaya gelmesi, yüksek kan basıncı, azalan aşı yanıtları ve bazı kanserler için yüksek risk oluşturabileceği açıklandı.
Hikayesi filme bile konu olan DuPont davasında yapılan araştırmalar da PFOA'nın zararlı etkilerini bize gösterdi.
Başrolünde Mark Ruffalo, Anna Hattaway gibi isimlerin yer aldığı 2019'da vizyona giren Karanlık Sular filmi, Rob Bilott isimli bir avukatın dünya devi kimya şirketi DuPont'un Batı Virginia'daki fabrikasından nehre bırakılan zehirli kimyasalların insan sağlığına olan etkisinin mahkemeye taşınma sürecini anlatıyor.
Uzun yıllar boyunca devam eden davada DuPont, PFOA sonucu zarar gören 3,535 kişiye toplamda 921 milyon dolar tazminat ödedi. Gerçek bir hikayeden uyarlanan filmi Blu TV üzerinden izleyebilirsiniz.
PFOA, 2013 yılından beri teflon üretiminde kullanılmıyor.
PFOA, 2013 yılından beri teflon üretiminde artık kullanılmıyor. Ancak sağlık kuruluşları, insanların içtikleri su sistemleri, bu sistemlerden tutulan balıklar veya bu kimyasallarla paketlenmiş ürünlerle de PFOA'yı vücudumuza alabileceğimizi söylüyorlar.
PFOA değerlerinde geçmişe göre önemli bir iyileştirme var.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'ne (CDC) göre, 2002'den beri PFOA seviyelerinde düşüş görülüyor. 1999'dan 2014'e kadar PFOA kullanımının yüzde 60 oranında azaldığı belirtiliyor.
Bugün sizlere teflonların kanlı tarihini açıkladık. Günümüzde daha fazla kontrole sahip olsalar da pek çoğumuzun muhtemelen maruz kaldığı teflon ve diğer ürünlerdeki PFOA, yüksek dozlarda kanser dahil olmak üzere pek çok ciddi sağlık sorununa yol açabiliyor. Bu tarz içeriklerin devamının gelmesini istiyorsanız bizlere yorumlar kısmında ulaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Cancer, WebMD, Cancer Treatment Centers of America, EPA, ewg, Truthout, The New York Times
