Rusya doğumlu bir girişimci olan Pavel Valerievich Durov, Telegram’ın ve Telegram’dan önce de Rus Facebook’u olarak tanınan VKontakte sosyal medya platformunun kurucusu olarak tanınıyor. Her zaman ilginç ve biraz haşarı bir kişilikte olan Pavel Durov’un hayatı da bu yönde kaçınılmaz olarak ilerlemiş olarak karşımıza çıkıyor.
Devletler ve özellikle Rusya ile başını sürekli bir şekilde belaya sokan Pavel Durov, nihayetinde WhatsApp’ın en son yaptığı hareket ile Mark Zuckerberg’e açtığı savaşta Telegram cephesinde bir adım öne geçmeyi başarmış gibi duruyor. Fakat tüm bunlara detaylı olarak gelmeden önce gelin hep beraber Pavel Durov kimdir? Hayatının erken aşamalarından bu yana yakından bakalım.
Pavel Durov’un erken hayatı ve ailesi:
Tam ismiyle Pavel Valerievich Durov, 10 Ekim 1984 yılında (Facebook'un kurucusu Mark Zuckerberg’den 5 ay sonra) Saint Petersburg’da dünyaya geldi. Çocukluğunun büyük bir kısmını Filoloji alanında bir profesör olan babası nedeniyle İtalya’nın Turin şehrinde geçirdi. Babası, uzun yıllar Turin’de görev yaptığı için Pavel Durov, üniversiteye kadar olan eğitim hayatını İtalya’da tamamladı. 17 yaşındayken Rusya’ya geri dönen Durov, fizik ve matematik okuluna girdi.
Durov, 2006 yılında babasının izinden giderek, Saint Petersburg Devlet Üniversitesi’nde yine babasının başında bulunduğu Filoloji bölümünden birincilikle mezun oldu. Pavel Durov’un üniversiteden mezun olduğu 2006 yılı, ağabeyi matematik dehası Nikolai Durov ile Rus Facebook’u olarak adlandırılan VKontakte’nin de temellerinin atıldığı yıl oldu. Bu noktadan sonra Pavel Durov’un bir girişimci olarak tanınmaya başladığı ve Rusya ile başını belaya soktuğu yıllar başlamış oldu.
Telegram ve VK’nın ardındaki isim aslında Pavel değil, bir matematik dehası olan ağabeyi Nikolai Durov'du:
Pavel Durov da bilgisayar ve programlama tarafında epey başarılıydı. Hatta bir dönem okulunun internet sitesini de hacklemiş olsa da VK platformunun kuruluş ve popülerleşme yıllarına geçmeden önce, ağabeyi Nikolai Durov’dan bahsetmek daha doğru olacaktır. 1980 yılında doğan Nikolai Durov, matematik ve programlama alanlarında bir deha olarak anılıyor.
1996, 1997 ve 1998 yıllarında uluslararası matematik olimpiyatlarına katılan Nikolai, henüz daha 16 yaşındayken üç yıl ard arda altın madalyayı almayı başarmıştı. Üniversite yıllarında bilgisayar programcılığı ile uğraşan ve bu dalda da yarışmalar kazanan Nikolai Durov, kardeşi Pavel Durov’un fikirlerini hayata geçiren yegane zekâ olarak anılıyor.
Facebook'tan esinlenerek kurduğu VKontakte ile Pavel Durov milyoner oldu. Ancak hesaba katmadığı bir şey vardı: Rusya
2006 yılında üniversiteden mezun olduğunda Pavel Durov, Facebook’tan oldukça fazla etkilenerek aklında oluşturduğu Rus sosyal medya platformu VK’yı hayata geçirmek için ilk adımlarını atmaya başladı. Abisi Nikolai Durov’un yazdığı site ile hayalini gerçekleştiren Pavel Durov, asıl servetini 2014 yılına kadar yöneticiliğini yaptığı, beklentilerini aşan VKontakte’ye borçlu.
2006 yılında kurulan VKontakte’nin büyük başarı yakalaması sayesinde Pavel Durov, 260 milyon dolara yakın para kazandı. VK’nın tahmini değeri ise 3 milyar dolar civarına ulaşıpekullanıcı sayısı yüz milyonları bulmuştu. Bir süre işler yolunda gittikten sonra Pavel Durov’un başı Rus yetkililer ile derde girmeye başladı. 2011 yılında VK, hükümete muhalif olan Rus avukat ve aktivist Alexei Navalny’nin destekçilerinin toplanma platformu olmaya başlamıştı. Bu durum da Pavel’in başını Rus hükümeti ve polis ile derde sokmaya başladı.
Pavel Durov’un başı Rus hükümeti ile derde giriyor:
2011 yılında gerçekleşen seçimin ardından Rus hükümeti, Alexei Navalny’nin VK hesabının kapatılmasını ve siteye devlet kontrolünün sağlanmasını istedi. Pavel ise bu isteğe VK hesabından paylaştığı bir köpek fotoğrafı ile olumsuz yanıt verdi. Bu gönderinin ardından evine gelen polis, birkaç saat bekledikten sonra Pavel’in kapıyı açmaması üzerine geri çekildi.
Artık Rusya’da işler Pavel içinkötüye gitmeye başlamıştı. 2012 yılında ise Durov, Rusya’nın en büyük internet şirketlerinden olan Rus hükümet yanlısı Mail.ru’nun VK’yı satın alma girişimine yine VK hesabından paylaştığı orta parmağını gösterdiği fotoğrafı ile yanıt vermişti.
Mail.ru ve devlet tarafından gelen baskılara bir süre daha direnen Pavel Durov, 2013 yılında araba ile bir polis memuruna çarpmakla suçlandı. Pavel ise araba kullanmayı bildiğini iddia ederek bu suçlamaları yalanlamıştı.
Artık Pavel Durov ve abisi Nikolai için Rusya’dan ayrılma vakti geliyordu. Gönüllü sürgün Durov kardeşler yola koyuldu:
Gittikçe artan hükümet baskıları Durov kardeşleri Rusya’da işlerini yapamaz hâle getirmişti. 1 Nisan 2012 tarihinde Pavel Durov, VK hesabından sitenin yönetimini bıraktığını açıklayan bir yazı paylaştı. Daha sonra bunun 1 Nisan şakası olduğunu söyleyen Durov, Şubat’ta patlak veren Ukrayna krizi sonrasında hükümet tarafından iyice sıkıştırılmaya başlandı.
16 Nisan 2014’te hükümetin, Ukrayna yanlısı protestocuların bilgilerini istemesine ve Alexei Navalny’nin VK hesabının tamamen kapatılması isteğine yine sert bir şekilde olumsuz yanıt verdi. Durov, VK ve Rusya tarafında yolun sonuna gelmişti. Takvimler 21 Nisan 2014’ü gösterdiğinde Pavel Durov, daha önceki istifa girişimi gösterilerek resmen VK yöneticiliği görevinden bir nevi alınmış oldu.
Putin'e kafa tutmak:
Hükümete vermeyi reddettiği bilgiler yüzünden Vladimir Putin yandaşlarının VK’yı ele geçirdiğini açıklayan Durov, bu olayın ardından abisi ile Rusya’yı terk etti. VKontakte ofisine baskın yapan Rus polisi doğal olarak Durov kardeşleri vaktinde yakalayamadı. Ardından VK’nın %52 hissesini alarak yöneticiliğe oturan Mail.ru, daha sonra VK’nın kalan hisselerini de satın aldı. Böylece Rusya’nın en büyük sosyal medya platformunun tek sahibi hâline geldi.
Pavel Durov - Mark Zuckerberg savaşını kızıştıran uygulama: Telegram'ın ortaya çıkışı
Durov kardeşler Rusya’yı terk ettikten sonra bir süre vatansız olarak ülke ülke dolaştılar. Pavel Durov ayrıca ülkenin şeker endüstrisi derneğine 250 bin dolar bağışta bulunarak Karayipler’de çok küçük bir ülke olan Saint Kitts ve Nevis vatandaşlığı aldı. Bu sayede Durov, İsviçre bankalarında bulunan 300 milyon dolarlık servetini de korumuş oldu. Bu serveti ise Pavel Durov’un yeni uygulaması ve şirketi Telegram üzerine yoğunlaşmasına epey bir yardımcı oldu.
Şifreli mesaj uygulaması olan Telegram, Berlin merkezli olarak büyük bir tesadüfle Facebook’un WhatsApp’ı satın aldığı aynı dönemde kuruldu. Uzun süre Telegram’ı ayakta tutmak için aylık yaklaşık 1 milyon dolar harcadı ve bu süreçte pek de para kazandırmadı. Bu dönemde Durov, Facebook ve Mark Zuckerberg ile uğraşmaya devam etti. Uğraşlarının meyvesini de 2021'in ilk günlerinde, WhatsApp’ın yenilediği kullanıcı sözleşmesi nedeniyle başlayan dijital göç sayesinde aldı, Telegram'ın aktif kullanıcı sayısı 500 milyonu geçti.
Telegram fikrinin geldiği an aslında Rus polisinin düzenlediği baskındı. Telegram logosunun ise çok komik bir hikayesi var:
Pavel Durov’un 2011 yılında evine yapılan polis baskının söz etmiştik. Polisler evinin kapısında beklerken abisinin durumundan endişe duyan Durov, abisi Nikolai ile haberleşebileceği güvenli bir uygulamanın veya ağın bulunmadığını o an fark etmişti. Bu durum, Pavel Durov’un aklında Telegram fikrini canlandıran ilk olay oldu. Tabii ki WhatsApp’ın popüleritesi ve Facebook’un WhatsApp’ı satın alması da bu süreçte etkili oldu.
Telegram’ın simgesi olan kağıt uçağın hikâyesi de bir hayli ilgi çekici olarak karşımıza çıkıyor. 2012 yılında yaklaşık olarak 1.000 euro para, VK’nın merkez binasından kağıt uçak hâlinde Pavel Durov ve arkadaşları tarafından sokaklara atılmış ve Rus medyasının gündemine oturmuştu. Pavel her ne kadar bu olayın Telegram logosuyla alakası olmadığını söylese de logoyu gören herkesin aklına hâlâ 2012’de yaşanan bu olay geliyor.
Peki Pavel Durov şu an ne yapıyor?
Rusya’dan kendini sürgün etmiş olmasına rağmen Durov hâlâ Putin ile olan çekişmesini sosyal medyadan devam ettiriyor. Bunun yanı sıra Durov, dönem dönem New York, San Francisco, Londra ve Berlin gibi şehirlerden çalışsa da artık genel olarak Dubai’den işlerini yürütüyor.
Net serveti 3 milyar Euro civarında olduğu tahmin edilen Pavel Durov, zaman zaman Telegram hesabından takipçileri ile iletişim kursa da medyada görünmeyi pek sevmiyor ve her zamanki gizemini korumayı tercih ediyor. Her ne kadar Durov’un Kremlin Sarayı ile barışma ve Rusya’ya dönme gibi planları olmasa da Rusya’da haksızlığa ve otoriteye karşı duruşuyla bir kahraman olarak görülüyor, adından sık sık bahsettirmeyi başarıyor. Son dönemde Telegram’ın da yükselişe geçmesi ile Pavel Durov’un adını başka projelerle de sık sık duyacağız gibi duruyor.
