Elektrik sistemi, şehirde oluşturulan büyük trafolardan yerel trafolara aktarılır ve oradan da evimize bağlanarak kullanımımıza hazır hale gelir. Elektrik enerjisini almak için kullandığımız evdeki prizlere hiç dikkat ettiniz mi? Fişi takmak için gerekli olan o iki boşluğun üstünde ve altında iki tane metal çıkıntı bulunur. İşte o metal çıkıntılar topraklama sistemidir. Topraklama sistemi, tam anlamıyla hayat kurtarıcıdır.
Topraklama sisteminin yaygın olarak kullanılmadığı dönemi hatırlayacak yaştaysanız çarpılan insanları ve bozulan elektronik eşyaları da hatırlarsınız. Sonu ölüme kadar varabilecek bu tür kazaların olmaması için kullanılan bu sistemin uygulanması kanuni olarak zorunludur. Gelin topraklama nedir, ne işe yarar, türleri nelerdir gibi soruları yanıtlayarak bu sistemi biraz daha yakından tanıyalım.
Topraklama nedir?
Ana trafodan eve bağlanan elektrik nötr ve faz olarak iki hat üzerinden çekilir. Prizlerde gördüğümüz iki delik bu hatların bağlantı noktalarıdır. İki deliğin üstünde ve altında bulunan metal çıkıntılar ise elektrik yükünün artması durumunda fazla yükü çekerek toprağa yönlendiren üçüncü bir hattın yani topraklama sisteminin bağlantılarıdır.
Kanuni olarak uygulanması zorunlu olan topraklama sistemi, nötr ve faz hattından farklı olarak elektrik vermez, elektrik götürür. Binalarda bulunan her bir prizin bağlı olduğu topraklama hattının ucu, fazla elektriği emme gücü bulunan toprağa bırakılır. Topraklama sisteminin adı da buradan gelir.
Topraklama ne işe yarar?
Evde bağlanan nötr ve faz hatları üzerinden gelen elektrik, pek çok farklı nedene bağlı olarak standart 220V seviyesinin üzerine çıkabilir. Bu seviyenin üzerinde enerji alan bir elektronik cihaz bozulurken, fazla akımı üzerinde taşıyan prize ya da ona bağlı fişe dokunan insan da çarpılacaktır.
Topraklama sistemi tam bu noktada devreye girer. Elektronik cihazları bozma, insanları ise öldürme potansiyeli olan bu fazla enerji, topraklama sisteminin bağlantısı üzerinden fazla enerjiyi emme gücüne sahip toprağa gönderilir. Özel bir toprak türünden bahsetmiyoruz, her gün üzerine basıp geçtiğimiz toprağın böyle bir gücü var.
Topraklama çeşitleri:
- Temel topraklama
- Koruma topraklaması
- Fonksiyon topraklaması
- İşletme topraklaması
Büyük sanayi tesislerinde kullanılıyor: Temel topraklama
Temel topraklama, kuvvetli elektrik akımının geçtiği büyük sanayi tesislerinde kullanılan topraklama çeşididir. Dengeleme amacıyla kullanılır. Bildiğimiz anlamdaki topraklamaya göre daha güçlü bir etkiye sahip olması gerektiği için topraklama sisteminin kurulacağı alanın betonla kaplanması gerekir.
Çarpma olasılığı olan metal yüzeylerde kullanılıyor: Koruma topraklaması
Koruma topraklaması, direkt olarak elektrik akımının geçmediği ancak olası bir kaçak durumunda insanları ve diğer canlıları çarpma olasılığı olan metal yüzeylerde yapılan topraklama çeşididir. Örneğin, yürüyen merdivenlerdeki tutma noktalarından elektrik geçmez ancak buraların metal yüzeyinin kaplanmaması durumunda insanların olası elektrik kaçaklarından etkilenme ihtimali yüksek olduğu için iletken olmayan madde ile kaplanır.
Özel amaca yönelik yapılıyor: Fonksiyon topraklaması
Fonksiyon topraklaması, tek bir amaca yönelik özel olarak uygulanan topraklama çeşididir. Yıldırım çarpması durumunda oluşan elektriğin olumsuz etkilerini önlemek için ya da elektrikli ray sistemlerinde bulunan kuvvetli elektriğin olası zararlarından korunmak için yapılan topraklama sistemi, fonksiyon topraklaması olarak adlandırılır.
Toprak ile elektrik arasındaki ilişkiyi düzenliyor: İşletme topraklaması
İşletme topraklaması, büyük işletmelerde elektrik enerjisinin normal değerin üzerine çıkmaması için detaylı olarak uygulanan topraklama çeşididir. Alçak, orta ve yüksek gerilim şebekelerinde bulunan akımın toprak ile arasındaki ilişkiyi devamlı düzenlemek için kullanılır. Direnç üzerinden ya da direkt bağlantıları üzerinden uygulanabilir.
Topraklama nasıl yapılır?
Topraklama sistemi basit prensiplerle çalışıyor gibi görünse bile aslında son derece detaylı ve karmaşık bir sistemdir. Bu nedenle uygulama, işin gerçek ustalarından oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Genel olarak topraklama sistemini şu yöntemlerle kurulur;
- Birkaç iletken elektrot çubuk ile kurulur.
- Kaz ayağı şeklinde, üç kanal şeklinde kazılarak kurulur.
- İletken elektrot levha ile kurulur.
- İletken şerit elektrot ile kurulur.
- İletken elektrot metal borular ile kurulur.
- PVC kaplı yer altı boruları ile kurulur.
- Bina kaplaması şeklinde kurulur.
Topraklama sisteminin kuruluş yöntemlerinin bu kadar çeşitli olmasının nedeni, topraklamanın hangi amaçla kurulacağına ve nerede kurulacağına göre farklı yöntemler kullanıyor olmasıdır. Temel olarak hepsi, bina içinde kullanılan elektrikteki fazla yükü iletkenler aracılığıyla toprağa aktarmayı amaçlar.
Topraklama sistemi hakkında dikkat etmeniz gerekenler:
- Eğer yeni bir binaya taşınıyorsanız dahili topraklama sistemi olduğundan emin olun.
- Dahili topraklama sisteminin düzenli kontrol edildiğinden emin olun.
- Kullandığınız prizlerde topraklama bağlantısı olan metal çıkıntılar olduğundan emin olun.
- Bazı üreticilerin daha şık durması için topraklama bağlantısı olmadan ürettiği prizleri asla kullanmayın.
- Topraklama bağlantıları zamanla eğrilir, bu tür prizleri hemen değiştirin.
- Bazı topraklama bağlantıları tek bir metal çıkıntı şeklinde olabilir, emin olmak için üreticiden bilgi alın.
- Topraklama sistemi kullanmanın kanuni bir zorunluluk olduğunu hatırlayın, hatırlatın.
Hayati öneme sahip olan topraklama nedir, ne işe yarar, çeşitleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu önemli sistem hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Topraklama konusunda sorumluluk sahibi üretici olduğu kadar kullanıcıdır da. Topraklama konusunda ısrarcı olmayı unutmayın.
