Bunları görünce bazılarına “Evet ya, kullanıyorum ama farkında değilim.” diyeceğiniz gibi bazılarını hemen kelime hazinenize ekleyerek konuşma dilinize ekleyebilirsiniz.
Sözcüklerle arası olanlar, bazılarını elbette duymuştur ancak biz, yaygın olarak bilinmeyen fiilleri sözlükte kurcaladık ve bakın satır aralarından neler bulduk.
Bulmuş da "bunuyor".
Bu sözü, günlük hayatımızda sıklıkla kullansak da “bunmak” desek çoğumuz afallarız. “Azla yetinmemek” anlamındaki “bunmak” şimdi daha da anlamlı.
Dilara bu işi iyi "abrıyor".
“Ne dedin sen?” diyorsanız hemen “abramak” fiiline dönüp bakalım. “Başarmak, bir işi becermek, bir işin üstesinden gelmek.” anlamında kullanılan fiilimiz, “Fırtınalı havalarda gemiyi ustalıkla yönetmek” olarak da tercih ediliyor.
Katrandan çıkan duman, dupduru göğe ağdıkça "ağdı".
Nesnesiz fiillerden olan “ağmak”, “Yükselmek, yukarı doğru çıkmak; inmek” anlamını taşıyor. Cümle içerisinde kullanılınca kulağa daha hoş geliyor.
Haberi duyunca "yelerek" geldim.
“Yelmek” fiili sözlükte var olsa da günlük hayatta karşımıza çıkan bir kelime değil. “Aceleyle, telaşlı bir biçimde koşmak” anlamındaki bu fiile genelde eski metinlerde rastlamak mümkün.
İki saat kadar ne yaptığımı bilmeden öylece "uğunduğumu" hatırlıyorum.
“Büyük bir üzüntü veya acıdan kıvranmak” ifadesinin karşılığı olan “uğunmak” kelimesinin buna benzeyen dört anlamı daha var. İskender Pala’nın Bir Yunus Romanı adlı eserini okuyanlar, bu fiili hatırlayacaktır.
İnsan, ruhunun "sınıldığını" hissediyor.
Cümleye bakınca ne demek istendiği az çok anlaşılıyor ama “sınmak” fiilini tek başına görünce tanımayabilirsiniz. “Kırılmak, parçalanmak, bozulmak ve yenilmek, bozguna uğramak” anlamlarını karşılayan yeni bir fiil istiyorsanız bu da aklınızın bir köşesinde kalsın.
Şimdiye değin oynadınız, "üttünüz", illâ şimdi "ütüldünüz".
“Oyunda yenilmek, kaybetmek” anlamındaki “ütülmek”, “Oyunda yenerek bir şey kazanmak, utmak, yutmak” anlamındaki “ütmek” fiilini tek cümle içerisinde ancak böyle kullanabilirdik.
Ben, bu yeni işten "asılanırım".
Yazarken bile sözlüğün hatalı diye uyardığı “asılanmak” fiili, “Bir şeyden yarar sağlamak, intifa etmek” anlamını karşılayarak sözlüğümüzde yer alıyor.
Hiçbir işi "sokranmadan" yapmıyor.
Kaçınız buna “Kullanıyoruz.” diyecek merak ediyoruz. “Sokranmak” fiilinin sözlükteki karşılığı “Söylenmek, homurdanmak”. Bundan sonra kullanırsınız belki de.
"Soğulmuş" dere gibi taşlık bir yerden geçtik.
Örnek cümlemizdeki “soğulmak” fiili, “kurumak” anlamında kullanılsa da bu kelimenin bir de “Suyu veya sütü çekilerek pörsümek” anlamı var. Kurumak demeye devam ederiz gibi duruyor.
Adam "kakıyıp" gelmiş.
Ölü fiiller arasındaki “kakımak” birden fazla anlam taşıyor. “Bir kimsenin yaptığı işin beğenilmediğini kendisine sert sözlerle söylemek”, “öfkelenmek, kızmak” ve “darılmak” ifadelerine karşılık arıyorsanız “kakımak” kelimesi aklınızda olsun.
Ömründe ilk defa bir kağnı yürütüyor, öküz "yediyordu".
“Yedmek” kelimesi, “Çekerek peşinden götürmek, yedeğinde götürmek, beraberinde götürmek” anlamında kullanılıyor. Halide Edip Adıvar’dan sonra kullanan oldu mu onu da bilmiyoruz.
İltifatlarına nasıl karşılık vereceklerini "tanlamışlardı".
Ağızlardan gelen diğer fiilimiz “tanlamak” ise “şaşırmak” kelimesi ile eş anlamlı. Biz yine “şaşırmak” demeye devam edelim. Yoksa başka türlü kendimizi anlatamayız.
Bonus: Piizlenmek
Keşke sözlüğe eklense de herkes rahat etse, değil mi?
Sizin de sıklıkla kullandığınız ama herkes tarafından bilinmeyen kelimeleriniz varsa yoruma bekleriz.
Türkçeyle arası iyi olanların dikkatini çekebilecek diğer içeriklerimiz:
