Türkiye, gerek kalabalık nüfusu, gerekse çevrimiçi içeriklere olan ilgisi nedeni ile dünyanın en fazla internet kullanan ülkelerinden biri. Bununla birlikte Türkiye’nin geniş bant internet hızında dünya sıralamasının bir hayli gerisinde kalıyor. Peki interneti çok fazla kullanmamıza rağmen neden yavaş bir internet bağlantısına sahibiz?
Bunun kabaca üç farklı nedenden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bunun ilk nedeni, Türkiye’deki internet kullanıcılarının çok fazla farklı bağlantı noktası geçiyor olması. İkinci neden ise Türkiye’nin coğrafi konumunun kötü oluşu. Üçüncü neden ise 80 milyon nüfuslu ülkenin internetinin tek bir internet servis sağlayıcısının (ISP) elinde bulunması.
1- Bağlantı Noktası (Router) Problemi
Ana içerik sağlayıcılar olarak tanımlanan Google, YouTube, Facebook, Amazon, Twitter, Microsoft gibi şirketler, doğrudan Level3, Akamai, Verizon, Telia-Sonera, Cogent, NTT, Telecom İtalia gibi taşıyıcı ağlara bağlı durumdalar. Kendi fiber ağını kuran Google’ı bu noktada kısmen de olsa kenara ayırabiliriz.
Avrupa ve Kuzey Amerika’daki internet servis sağlayıcıları doğrudan bu taşıyıcılara bağlıdır. İnterneti asıl hızlı hale getiren olay ise hem ana taşıyıcıların birbirine direkt olarak bağlı olması, hem de Avrupa ve Kuzey Amerika’daki internet servis sağlayıcılarının aynı anda birden fazla ana taşıyıcıya bağlı olmaları.
Bunun tam olarak ne anlama geldiğiniz anlamak için Türkiye’deki ve Çekya’daki bir internet kullanıcısının YouTube’a bağlanmak için kaç farklı bağlantı noktasından geçtiğine bir bakalım:
Türkiye:
tracing route to prg03s05-in-f206.1e100.net [172.217.23.206]
over a maximum of 30 hops:
- <1 ms <1 ms <1 ms mygateway1.ar7 [192.168.1.1]
- 7 ms 7 ms 7 ms 213.243.9.14
- 9 ms 8 ms 8 ms host-195-214-177-77.reverse.superonline.net [195.214.177.77]
- 10 ms 10 ms 10 ms 10.36.8.198
- 10 ms 10 ms 10 ms 10.38.216.101
- 11 ms 11 ms 10 ms 10.40.131.1
- 11 ms 11 ms 11 ms 10.36.8.125
- 11 ms 12 ms 15 ms 10.38.218.241
- 15 ms 14 ms 15 ms 10.40.134.129
- 15 ms 14 ms 14 ms 10.40.134.50
- 16 ms 17 ms 16 ms 10.36.6.85
- * 77 ms 76 ms 72.14.205.166
- 25 ms 25 ms 25 ms 108.170.250.178
- 35 ms 35 ms 35 ms 209.85.240.160
- 59 ms 51 ms 50 ms 66.249.94.139
- 52 ms 52 ms 52 ms 209.85.142.118
- 49 ms 48 ms 49 ms 108.170.245.33
- 50 ms 50 ms 50 ms 108.170.238.159
- 52 ms 52 ms 52 ms prg03s05 [172.217.23.206]
Çekya:
- traceroute to 172.217.23.206 (172.217.23.206), 30 hops max, 60 byte packets
- praha-4d-c1-vl55.masterinter.net (77.93.199.253) 0.569 ms 0.673 ms 0.853 ms
- vl1387.cr3.r1-8.dc1.4d.prg.masterinter.net (83.167.254.150) 0.787 ms 0.794 ms 0.795 ms
- nixcz.net.google.com (91.210.16.211) 0.393 ms 0.392 ms 0.397 ms
- 108.170.245.33 (108.170.245.33) 0.353 ms 0.373 ms 0.368 ms
- 108.170.238.159 (108.170.238.159) 4.766 ms 4.824 ms 4.823 ms
- prg03s05-in-f206.1e100.net (172.217.23.206) 4.662 ms 4.708 ms 0.239 ms
Çekya’nın daha az bağlantı noktasından geçtiği için daha hızlı bir internete ve daha az geciktiğini söylememize gerek bile yok. Daha da önemlisi gördüğünü gibi bizzat Google, Çekya’ya fiber bağlantı getirmiş durumda. Çekya’nın büyük bir nüfusu ya da gelir getirecek bir internet kullanımı bulunmuyor. O halde Google neden bu ‘küçük’ ülkeye fiber altyapı getirme ihtiyacı duymuş olabilir? Bu noktada ikinci nedene geçebiliriz.
2- Coğrafi Konum
Bize hayatımız boyunca Türkiye’nin coğrafi konumu nedeni ile çok şanslı olduğu, bütün büyük ticaret yollarının Türkiye üzerinden geçtiği öğretildi. Söz konusu ‘ticaret yolu’ İpek Yolu ise söylenenler doğru kabul edilebilir ancak günümüzde pek de geçerli olduğu söylenemez. Zira ana taşıyıcılar Avrupa’dan Ortadoğu’ya internet götürmek için Türkiye’yi pas geçip Akdeniz’in dibinden fiber kablo geçirebiliyorlar.
Ancak yukarıda sormuş olduğumuz soru hala cevap bulmadı. Çekya neden fiber bağlantı konusunda bu kadar şanslı? Çekya’nın denize kıyısı bulunmuyor ancak bu küçük ülkenin bir komşusu Almanya, bir komşusu Polonya bir komşusu Avusturya. Dolayısı ile fiber hatların Çekya’yı pas geçmesi pek de mümkün değil. Türkiye’nin komşularına bir göz atarsanız bizim neden aynı avantaja sahip olmadığımızı görebilirsiniz.
3- Tekelleşme
Türkiye, nüfusu ile neredeyse tüm Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinden daha kalabalık bir ülke. Üstelik bu nüfusun büyük bir çoğunluğu her gün saatlerce yoğun bir internet kullanımı gerçekleştiriyor. O halde neden büyük internet servis sağlayıcılarının hiçbiri ülkemize yatırım yapmıyor? Sonuçta Türkiye çok kalabalık ve nüfusuna göre bile oldukça yoğun bir internet kullanımına sahip.
Bunun temel nedeni, Türkiye’nin geniş bant internet ağının Türk Telekom tekelinde bulunması. Yabancı yatırımcılar, söz konusu tekel nedeni ile Türkiye’nin bağlantı noktası sayısını artırmak gibi bir çaba içine girmiyorlar. Bu da Türkiye’deki tüm internet kullanıcılarının Türk Telekom’un sunduğu Level 3, Seamewe-3 ve Mednautilus bağlantıları ile yetinmesine neden oluyor.
Örnek vermek gerekirse; yabancı bir internet sağlayıcısı Türkiye pazarına girdiğinde Türkiye’nin internet kullanım potansiyelini bildiği için Akdeniz üzerinden yeni bağlantı noktaları getirerek Türkiye’deki internet kullanıcılarına bir alternatif sunacak. Dolayısı ile tüketicilerin daha kaliteli interneti daha uygun fiyata kullanabilmek gibi bir alternatif olacak ve pazarda bir rekabet oluşacak. Ancak şu an için tüm pazar Türk Telekom’un elinde bulunduğundan hiçbir şirket böyle bir atılıma girişmiyor.
Şimdi bazı arkadaşlar benim altyapım Superonline’a ya da Kablonet’e ait diyebilirler. Doğru; ancak sizin mahallenizdeki ya da sokağınızdaki altyapı abonesi olduğunuz şirkete ait. Türkiye’ye gelen ana taşıyıcı bağlantılarının tamamı Türk Telekom kontrolünde bulunuyor. Yerel internet servis sağlayıcıları Türk Telekom’dan belli bir bant genişliği kiralayarak kendi altyapılarını kurup internet hizmeti veriyorlar.
Peki bu durum nasıl düzelir?
İnterneti hızının artması için pek fazla çözüm olduğunu söyleyemeyiz. Teknik olarak hızın artması için ülkemize gelen internet bağlantı noktası sayısının artması gerekiyor. Bu da çok ciddi bir yatırım gerektiriyor. Kısa vadede kazanç sağlamayacak bir yatırım… İnternet hızının artması için bir diğer çözüm ise Türk Telekom tekelinin sona ermesi, yabancı internet servis sağlayıcılarının ülkemize yatırım gerçekleştirmesi, hatta Google gibi ana taşıyıcıların Türkiye’ye fiber altyapı kurması.
