En güvenli ulaşım aracı olarak değerlendirilen uçaklar, aslında on yıllardır kesin bir çözümü bulunamayan bir soruna ev sahipliği yapıyor. Uçaklar, aslında arabalarda bulunan ve omuzdan bağlı emniyet kemerlerinin aksine daha düşük güvenlik sunan belden bağlanan emniyet kemerlerine yer veriyor. Peki, bunun nedeni ne?
İlginçtir ki, bu sorunun ‘nedeni şudur’ diyebileceğimiz bir cevabı bulunmuyor. Aksine, uçaklarda bel kemeri bulunmasının maddi, psikolojik ve aslında ‘yeterlilik’ kavramlarına bağlanan nedenleri bulunuyor.
Canımız değerli değil mi? Aslında uçak üreticilerine göre biraz değil, çünkü öteki türlü maliyet artıyor:
Uçaklarda bulunan bel kemerleri, koltuğun iki kenarından çıkan parçadan oluşuyor. ‘İki noktalı kemer’ sınıfına giren bu yapı, bizi uçağın koltuğuna sadece bel bölgemizden yapıştırıyor.
Tabii sistemin bu kadar basit çalışması da aslında uçak üreticilerinin ve hava yolu şirketlerinin işine geliyor. Zira üç, dört veya pilotların kullandığı beş noktalı kemerler her bir yolcu koltuğunda olacak olsaydı, koltukların sistemi değişecek, koltuklar genişleyecek ve azalan hacimle daha az yolcu alınabilecek idi.
Bununla birlikte elbette bu sistemlerin her koltuğa entegre edilmesi, artan masraflar anlamına da geliyor. Tabii iş, sadece bununla bitmiyor.
Bir yanda da yolcuların psikolojisi var:
Yıl 2022, ama halen uçaklarda emniyet kemeri takmamak konusunda ısrarcı olan yolcular görebiliyoruz. Bu basit, iki noktalı bel kemerlerini bile! İşte burada aslında yolcuların emniyet kemeri konusunda daha rahat olmalarını sağlamak gibi bir neden de yatıyor.
Pilotlar veya uçuk ekibi gibi dört veya beş noktalı bile değil, arabalardaki üç noktalı kemerleri bile takacak olsaydık, muhtemelen pek çok yolcu gelen ekstra hareket engelinden rahatsız olacaktı. Tabii şikâyetler artacak, daha çok yolcu emniyet kemeri takmaya karşı çıkacaktı.
En önemlisi, hem üreticiyi hem yolcuyu tatmin eden bel kemerleri halen ‘yeterli miktarda güvenli’ sayılıyor:
Şu gerçekle yüzleşmekte fayda var: Kontrolden çıkmış ve hızla düşen bir uçağın içindeyseniz, ne yazık ki hayatta kalma şansınız fazlasıyla düşük. Bu durumlarda hayatımızı on noktalı kemer bile kurtaramaz.
İşte bu nedenle de aslında mevcut emniyet kemerleri yalnızca ‘yeterli’ seviyede güvenlik sunmakla yetiniyor. Zira aslında uçakta emniyet kemeri takmamızın nedeni bir kaza anında hayatta kalma şansımızı artırmak değil, uçuş esnasında güvenli bir yolculuk yapmak.
Emniyet kemerleri, özellikle türbülansa yakalanan bir uçakta kendisini ön plana çıkarıyor. İki noktalı emniyet kemerleri, türbülans sırasında sürekli aşağı yukarı ani hareket eden uçak içinde koltuğumuzdan zıplamamızı ve kafamızı bir yerlere çarpmamızı engelliyor, ciddi yaralanmalardan kaçınmamızı sağlıyor. Emniyet kemerini takmayanlarınsa pek çok videosu şu şekilde internette dolaşıyor:
Bizim emniyet kemerimiz iki noktalı da pilot ve uçuş ekibi neden farklı emniyet kemeri kullanıyor?
Aslında hepimiz aynı uçaktayız, düşsek de beraber başarıyla insek de. Peki, neden pilotlar ve uçuş ekibinin emniyet kemerleri dört ve beş noktalı emniyet kemerlerinden oluşuyor? Aslında bunun yine çok basit bir sebebi var: Güvenlik.
Uçuş ekibi, uçak kalkarken veya inerken kabin içinde hepimizden daha farklı pozisyonda, genelde bizim tersi yönümüzde oturuyorlar. Dolayısıyla kendilerinin oturdukları koltukta daha güvenli olmaları için onları her iki omuzundan ve belinden tutan dört noktalı emniyet kemeri gerekiyor.
Pilotlar, hepimizle aynı yönde oturuyor olsalar da elbette onlarda durum farklı. Pilotların her koşulda koltuklarına deyim yerindeyse 'çakılı' kalmaları, böylece uçağın tüm kontrollerine kolaylıkla erişmeleri gerekiyor. Uçak, ağır bir türbülansa girdiğinde bile pilotlar uçak koltuğuna resmen yapışmış bir şekilde hareket ediyor.
Peki yeni şeyler düşünülmüyor mu?
- NASA'nın Langley Araştırma Merkezi'nde bir helikopterde yaptığı emniyet kemeri çarpışma testi
Uçak üreticileri, yolcu uçaklarındaki emniyet kemerleri için on yıllardır yeni özellikler ve tasarımlar deniyor. Fakat bu denemelerin her birinde karşılarına mühendislik, finansal ve yolcu davranışı gibi sorunlar çıkıyor.
Uçak üreticilerinin iki noktalı emniyet kemerine veda etmek gibi bir planları henüz olmasa da aslında mevcut sistem sürekli geliştiriliyor. Tabii bahsettiğimiz üzere bir uçağın yüksek süratli düşüşünde pek şansımız olmadığından, asıl güvenlik önlemleri bu uçakların düşmelerini engelleyecek sistemlerde alınıyor. Bu konuya da dilerseniz başka bir içeriğimizde değinelim.
- Kaynaklar: FAA, How Stuff Works, NBC News, Aero Savvy, The Sun
