İnsanlık yapımı uzay araçları içerisinde açık farkla en büyüğü olan Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), astronomiye ya da bilime ilgi duyan herkes tarafından biliniyor. 100 milyar doların üzerindeki maliyetiyle en pahalı insan yapımı nesne olan ISS’nin pek çok ilginç özelliği var.
Peki ISS’yi kim, hangi amaçla kullanıyor? Gerçekte ne kadar büyük? Dünya’dan görebilir miyiz? Bu tür soruların cevapları haberimizde yer alıyor.
Uluslararası uzay istasyonu ne için kullanılıyor?
Ülkelerin bir araya gelip 100 milyar dolardan fazla para harcadığı bir yapının elbette ki tek bir amacı olmaz. ISS için de durum farklı değil. Tesiste her gün birbirinden farklı çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalar çeşitli alanlara yayılıyor.
İlk olarak, ISS sayesinde gezegenimizin yer çekimi etkisi olmayan bir ortamda insanların kas, kemik yapısı gibi özelliklerinin ne şekilde değiştiğini izleme şansımız oluyor. Bunun dışında astronomlar fırtınaların gözlemlenmesi ve tahminlenmesi gibi konularda da yardımcı oluyor.
ISS’de yapılan çalışmalar arasında parçacık fiziği çalışmaları da yer alıyor. Alpha Manyetik Spektometresi-02 adlı ekipman ile karanlık madde ve karşımadde parçacığı aramaları devam ediyor. Yerçekimi olmadan bu yapıların daha kolay keşfedilebileceği düşünülüyor.
Astronotların pek çok alanda uzmanlıklarının bulunması gerekiyor. Böylece uzay aracını havada tutabiliyor ve sorunlarını giderebiliyorlar. Bu kişilerin yaptığı iş aslında geleceğin uzay yolculukları için de altyapı oluşturmak diyebiliriz. Zira galaktik ölçekte kapı komşumuz olan Mars’a gitmek için çıkılacak yolculuk bile 3 yıl sürecek.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nu kimler kullanıyor?
ISS, isminden de belli olduğu üzere uluslararası bir yapı. Tesisisn çalışır durumda kalması, farkli ülkeler arasında çok ciddi bir planlama, koordinasyon ve iletişim gerektiriyor. Tesisin ana sorumluları ABD’den NASA ve Rusya’dan Roskosmos olsa da istasyona katkıda bulunan başka ülkeler de bulunuyor. Bunlar Avrupa Uzay Ajansı, Japonya ve Kanada. Her ajans kendi uzmanlığına göre ekipmanlar üreterek tesise katkıda bulundu.
ISS’de kaç kişi çalıştı?
Uluslararası Uzay İstasyonu, 2 Kasım 2000 tarihinden bu yana hiç boş kalmadı. İstasyondaki ekip zaman zaman yalnızca 2 kişi oldu, zaman zaman ise bu sayı 13 kişiye kadar çıktı. Tesisteki kişi sayısı, mürettebat değişimlerinde ve uzay araçları tesise eklendiğinde artabiliyor. Mart 2019 itibariyle tesise 18 ülkeden 230 kişi gitmiş durumda.
Elon Musk’ın uzay firması SpaceX, ISS’ye yolcu taşıyan ilk özel sektör kuruluşu olmayı amaçlıyor. Hatta yaptıkları başarılı deneme uçuşları olduğu da biliniyor.
ISS ne kadar büyük?
İstasyonun bir kanat ucundan diğerine kadar olan mesafe 109 metre. Bu da ortalama bir futbol sahasının genişliğinden daha uzun bir mesafe anlamına geliyor. Tesisin ağırlığı ise 425 ton. Astronotların yaşadığı kısım ise altı odalı bir evden daha geniş ve iki banyo ile bir spor salonunu içinde barındırıyor. Aracın basınçlı kabini yaklaşık 73 metre uzunluğunda, yani büyük boy bir yolcu uçağıyla aynı uzunluğa sahip.
Uluslararası Uzay İstasyonu ne hızda hareket ediyor?
Yörüngeye gönderilen cihazlar, uzayda sabit durmaz, gezegenimizin etrafında dönerler. Bu dönüş hızları da de düşük bir hız olmaz. ISS, saatte ortalama 29 bin kilometre hızla dönüş yapar ve ortalama her 90 dakikada bir gezegenimizin etrafında bir tur atmış olur. ISS’deki astronotlar her 24 saatte 16 gündoğumu görüyor.
ISS nerede?
Yeryüzünden 400 kilometre yukarıda bulunan tesis, teleskop yardımı olmadan bile görülebiliyor. NASA’nın “İstasyonu gör” adlı bu özelliğini kullanarak bulunduğunuz yerde istasyonu ne zaman görebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
ISS gelecekte de insanlığa hizmet etmeye devam edecek. Tesisin planlanan ömrü 2024 yılında sona eriyor ancak sonrasında görevin uzatılıp uzatılmayacağı belli değil. Aracın ortakları, ISS’in artık görevini tamamladığını düşünür ya da kendi aralarında anlaşmazlığa düşerse tesis emekli edilecektir. Böyle bir durumda ISS muhtemelen yere indirilecek ve ya sökülecek ya da geri dönüştürülecektir.
ISS’de kırılan ilginç rekorlar
Uluslararası Uzay İstasyonu, pek çok rekora da ev sahipliği yaptı. Bu rekorlar tabii ki uzay çalışmaları ile ilgiliydi. İşte bu rekorlardan bazıları:
- Bir Amerikan astronotun uzayda aralıksız gün geçirme rekoru (Scott Kelly, 340 gün)
- Bir kadın tarafından gerçekleştirilen en uzun uzay görevi (Peggy Whitson, 289 gün)
- En uzun uzay yürüyüşü (Susan Helms ve Jim Voss, 8 saat 56 dakika)
İstasyonun gelecekte görevine devam edip etmeyeceği bilinmiyor. Yine de Uluslararası Uzay İstasyonu, insanların bir araya geldiklerinde neleri başarabileceklerinin göstergesi ve uzay çalışmalarındaki ilk uç kalemiz olarak uzun süre hatıralarda kalacak.
