Bağımsız bir hukuk sisteminin ne kadar önemli olduğunu her geçen gün daha da iyi anladığımız günümüz dünyasından şöyle bir dönüp de geriye baktığımız zaman aslında güçlü bir hukuk sisteminin ve kanunların her zaman insanların en önemli ihtiyaçlarından bir tanesi olduğunu görüyoruz. Bu ihtiyacı karşılamak için sayısız kural koyulmuş olsa bile bunlar arasından günümüze kalan ilk yazılı kanunlar Urgakina Kanunlarıdır.
Urgakina Kanunları, Sümerler döneminde kötü yöneticilere ve halkı sömüren din adamlara karşı isyan ederek askeri bir devrim yapan Urgakina tarafından oluşturulmuştur. Elbette bir devrim sonrası yapılmış olması hukuk adına kötü bir durumdur ancak o dönemin şartlarını düşündüğümüz ve bu kanunları objektif olarak değerlendirdiğimiz zaman özgürlükçü olduğunu söylemek mümkün. Gelin Urgakina Kanunları nedir, maddeleri nelerdir gibi merak edilen soruları tüm detaylarıyla yanıtlayalım.
İçindekiler
İlk olarak, Urgakina Kanunları hangi uygarlığa aittir?
Urgakina Kanunları, tarihin ilk ve en önemli medeniyetlerinden bir tanesi olan Sümerlere aittir. Sümerler, milattan önce 4 bin ile 2 bin yılları arasında var olmuş bir medeniyettir. İlk şehir devletleri ve yerleşik düzen burada kurulmuştur. Dönemin şartlarına göre ileri bir toplum olan Sümerler, aynı zamanda yazıyı ilk kullanan medeniyettir. Bu nedenle ilk yazılı kanunların buradan çıkması da şaşırtıcı değildir.
Urgakina Kanunları nedir?
Milattan önce 24. yüzyılda Sümerler medeniyetine hükmeden Ur-Nanşe hanedanına ve o dönem halk üzerinde büyük baskı kuran din adamlarına karşı yapılan bir askeri devrim sonrası sıradan bir asker olan Urgakina, devrimi başlatan isim olduğu için Lagaş kent devletinin kralı olmuş ve Urgakina Kanunları isimli bir dizi kural duyurmuştur.
Urgakina Kanunları için ilk yazılı kanunlar yerine bugüne ulaşmış ilk yazılı kanunlar demek daha doğru olacaktır. Çünkü o dönem yazının bulunduğu ve kullanıldığı biliniyor. Tıpkı Urgakina Kanunları gibi daha önce başka kanunlar da ıslak kile yazılıp daha sonra kurutularak tablet haline getirilmiş olabilir. Bugün Fransa’nın Louvre Müzesi’nde sergilenen Urgakina Kanunları, çok iyi bir şekilde korunmuştur.
Urgakina Kanunlarının özellikleri nelerdir?
Urgakina Kanunları, bugüne ulaşmayı başarmış tarihteki ilk yazılı kanunlardır. Hanedanın ve din adamlarının keyfine baktığı ama halkın ağır vergiler altında ezildiği dönemde Urgakina liderliğinde toplanan bir grup askerin devrim yaptıktan sonra oluşturduğu bir dizi kuraldır. Kil tablet üzerine Sümer harfleriyle yazılmış olan Urgakina Kanunları, diğer Sümer tabletlerinde örneklerini gördüğümüz gibi üç bölümden oluşmaktadır.
Urgakina Kanunlarının ilk bölümünde devrim öncesi dönemden bahsedilir. Devrimin neden yapıldığı ve halkın durumu anlatılır. Urgakina Kanunlarının ikinci bölümünde devrim sonrası neler yapıldığından bahsedilir. Son bölümde ise toplumsal yapıyı düzenleyen bir dizi kural madde madde yazılmıştır.
Urgakina Kanunları bugün bildiğimiz kanun yapısından ziyade bir talimat listesine benzemektedir. Kurallar net ve geneldir. Pek çok suçta fidye ve diyet ceza yöntemi uyguladığı için özgürlükçü olduğu söylenebilir. Urgakina Kanunlarının temel amacı din adamlarının ayrıcalıklarını elinden almak ve halkı zora sokan uygulamalar ile vergilerden kurtulmaktır.
Urgakina Kanunları tarihin ilk yazılı kanunları olmasının yanı sıra Urgakina tarafından yapılan da tarihin ilk devrimi olarak kayıtlara geçmiştir. Tanrı kral anlayışının olduğu ve din adamlarının her şeyin üzerinde görüldüğü bir dönemde oluşturulan bu kanunlar aynı zamanda tarihin ilk reform metinleridir. Yani bildiğimiz hukuk kurallarına benzer olmasalar bile insanlık tarihinin adalet yapısı için büyük öneme sahip olduğunu söylemek mümkün.
Urgakina Kanunlarının maddelerinden ve konularından bazıları:
- Deniz ile Ningirsu sınırı arasında hiçbir subay bulunmayacak.
- Gömülecek her ölü için üç testi bira ve 80 somun ekmek alınacak.
- Cenazeci bir baş keçi ve bir yatak alacak.
- Cenazelerde ağlamakla görevli ağıtçılar somun ekmek, bira ve çamurluk alacak.
- Yaşayan kör kişilere sabah bir, öğlen bir, akşam altı, gece beş somun ekmek verilecek.
- Bir kadın bir erkeğe hakaret ettiği zaman ağzı yanmış bir tuğla ile ezilecek.
- Fakirler istemediği sürece malını bir zengine satmayacak.
- Fakirden alışveriş yapan zenginler, ödemeyi gümüşle yapacak.
Milattan önce 24. yüzyıldan bahsettiğimiz için bu kanunları o döneme göre değerlendirmek en doğrusu olacaktır. Kanunların geneline baktığımız zaman özellikle cenaze işleri gibi din adamlarının sömürüsüne açık olan noktaların düzenlendiğini görüyoruz. Engelli bireylerin devlet tarafından destekleniyor olması da o dönem için ilerici bir adım olarak görülebilir.
Fakir ve zengin arasındaki ticari ilişkilerin özel olarak düzenlenmiş olması ise dikkat çekici. Demek binlerce yıl önce bile zenginler bir şekilde fakirlerin malına el koymaya çalışıyordu. Bu açıdan baktığımız zaman Urgakina Kanunlarının detaylarla uğraşmadan yalnızca en temel konulara odaklandığını ve genel olarak da olsa bunları düzenlemeye çalıştığını söylemek mümkün.
Urgakina Kanunları ile Hammurabi Kanunlarını karşılaştıralım:
- Urgakina Kanunları, işlenen suçlar için daha çok para cezasını uygun görürken Hammurabi Kanunları kısasa kısas yöntemini tercih eder.
- Hammurabi Kanunları çok daha serttir ve böylece tüm kesimlerin haklarını güvence altına alır.
- Hammurabi Kanunlarının temelinde Urgakina Kanunları ve Sami gelenekleri vardır.
- Hammurabi Kanunları tanrı kral anlayışını yıkmıştır.
- Hem Urgakina Kanunları hem de Hammurabi Kanunları hukuk devleti anlayışını geliştirmişlerdir.
Urgakina Kanunları milattan önce 24. yüzyılda Sümerlerde, Hammurabi Kanunları ise milattan önce 18. yüzyılda Babillerde oluşturulmuştur. Yani aralarında yüzlerce yıl vardır. Bu nedenle her iki kurallar dizisini de dönemin şartlarına göre değerlendirmek gerekir. Aralarındaki en önemli fark ise birinin devrim sonrası yapılmış olmasıdır.
Hammurabi, yaşamış en güçlü Babil krallarından bir tanesidir. Bu nedenle Hammurabi Kanunlarını oluştururken çok daha cesur davranabilmiştir. Urgakina ise acı çekmekte olan bir halkı devrim yaparak kurtarmış ve bu yüzden önceliği temel düzenlemeler yapmak olmuştur. Askeri devrimle Lagaş kent devletinin başına geçen biri bir de Hammurabi Kanunları gibi kurallar koysa ortalık karışırdı.
Askeri bir devrim sonrası Sümerlerde oluşturulan Urgakina Kanunları nedir sorusunu yanıtlayarak maddelerinden ve özelliklerinden bahsettik. İnsanlık tarihi için pek çok ilkin yaşandığı Urgakina Kanunları hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
