Bütün canlılar uyur. Uykunun faydaları olduğu bilinmesine rağmen uyku mekanizmaları tam olarak anlaşılmış değil. Aslında neden uyumaya ihtiyaç duyduğumuz bile kesin olarak bilinmiyor.
Yakın zamanda yapılan bir çalışma ise uykunun beyindeki DNA hasarının onarımındaki önemini ortaya koyuyor. İsrailli bilim insanları, zebra balıkları üzerinde yaptıkları çalışmalarda uykunun beyindeki DNA hasarını onarmadaki rolünü ortaya koydu.
Bar-Ilan Üniversitesi’nden bir ekip, larva döneminde şeffaf olan ve bu sayede beynindeki aktiviteler mikroskopla incelenebilen zebra balıkları üzerinde incelemeler yaptı. Balıkların beyinlerinde yer alan nöronlar, hayvanlar uyanıkken ve uyurken incelendi. Bu incelemeler sonucu uykunun beyindeki DNA hasarının tamirindeki rolü ortaya çıkarılmış oldu.
Temel olarak, gün içinde yapılan aktivitelerde nöronlarda yer alan DNA’lar zarar görüyor. Her ne kadar vücudun kendini yenileme becerisi olsa da DNA’larımız tamir edildiklerinden daha hızlı yıkılıyor. Bu nedenle de uykusuz kaldığımızda DNA’larımız hasar görüyor. Uyuduğumuzda ise nöronların daha az çalışmaları, daha az uyarana maruz kalmaları sayesinde DNA yıkımı yavaşlarken vücudumuzun yenilenme hızı artıyor.
Zebra balıkları uyuduklarında beyindeki kromozom aktivitesi iki katına çıkıyor. Araştırmanın yöneticisi Lior Appelbaum, uzun süre uyunmadığında ortaya çıkan etkileri ‘uyanıklığın bedeli’ olarak tanımlıyor. Uyku hali ve yorgunluk hissine sebep olan şeyin DNA’larda biriken kümülatif hasar olduğunu savunan ekibin hipotezi ne kadar ilgi çekici olsa da, deney şu anda tek bir canlı grubu üzerinde gerçekleştirildi.
Yine de bu deney insanlara uygulanamaz diye bir şey yok. Nöronları görmek için kimsenin kafatasını sökmek de gerekmiyor. Hong Konglu bilim insanlarının yaptıkları çalışmalar sonucunda kan örneğinden DNA hasarı tespit etmek zaten mümkün olmuştu. Beyne yakın bölgeden alınacak kan örnekleri de benzer bir çalışma yapılmasını sağlayabilir.
Applebaum, araştırmasının uyku gereksiniminin nedenlerini açıklayabileceğine inanıyor. Araştırmacı, ortamın daha az farkında olunmasına rağmen canlıların uyumasını nöronlardaki DNA’ların tamirine bağlıyor. O’na göre uykunun muhtemel sebebi bu ve hayvanlar alemi bu yüzden uykuyu koruyor.
Araştırma, Nature Communications adlı dergide yayımlandı.
