Bizim toplumumuzdaki mangal sevgisini başka ülkelerde bulmak pek kolay değil, hemen herkesin sevdiği bir aktivite. Piknikte, balkonda, tarlada, her yerde yapabiliriz.
Peki diyelim ki bir gün uzaya gittik ve uzayda canımız mangal çekti, dedik ki mümkünse bir mangal yapalım. Bunu gerçekten yapabilir miyiz? Diğer gezegenlerin ve uyduların koşulları hakkındaki bilgilerimize dayanarak bakalım bu uçuk fikir ne kadar mümkünmüş! Konu her ne kadar absürt görünse de emin olun çok şey öğreneceksiniz.
Önce uzay araçlarına bakalım: Uzay araçlarında "açık ateş yakılamaz" kuralı vardır.
NASA astronotları uzayda açık ateş yakıp yemek pişiremezler, sadece gerekli durumlarda kaynak araçlarından çıkan kadar ateş görürler. Bunun nedeni de uzay aracında yangın çıkması riskidir. Uzay itfaiyesi diye bir şey olmadığı için milyar dolarlık istasyonları ya da milyonlarca dolarlık araçları kimse riske atmaz.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
O zaman uzay boşluğunda bir şekilde mangal yakmaya karar verdiğimizi düşünelim.
Bu durumda ilk yapmamız gereken şey ortam sıcaklığına bakmak ollacaktır. Gezegenimizin atmosferinin biraz dışındaysanız Güneş'e olan konumunuz büyük önem taşır. Zira Güneş'in konumuna göre sıcaklık 120 derece de olabilir -100 derece de. Mangal kömürü 230-350 santigrat derece arasında yanar yani kömürü ısı anlamında tutuşturma şansımız vardır. Öte yandan, bulunduğumuz yerde oksijen olmayacağı için bu yanma ateş çıkaracak şekilde olmaz. Yani ortada ısı yayan ancak ateşi olmayan bir kömür var.
Ek olarak uzayda ısı yayılımı gezegenimizdeki gibi dokunma ya da akışkanlık yoluyla olmaz, radyasyon yoluyla olur. Bu da kömürün yarısı ısınırken yarısının soğuk kalmasına neden olabilir. Uzaya götürdüğümüz etimiz de bu etkiye maruz kaldığı anda bozulacaktır. Ateş olmadan bozuk etle mangal da olmayacaktır.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
O zaman biz de başka gezegenlere gideriz!
GORA gezegenine gittiysek sucuk ağacından sucukları kesip yakalım hemen mangalı, sorun değil de pratikte durum öyle olmuyor. Bir defa, daha anca gide gide Ay'a ayak basabildik, onda da mangal yakılacak kadar uzun kalmadık. Bakalım civar gezegenlerde ve gök cisimlerinde şöyle el değmemiş, mangallık güzel bir yer var mı?
Ay: Yolu da biliyoruz hem, gitmişliğimiz var.
Gezegenimizin uydusunun öyle pek bir atmosferi yok, uydunun atmosferi bizim atmosferimizden 1 milyar kat daha ince durumda. Kaldı ki Ay atmosferinde en çok karşılaştığımız gaz çeşidi argon. Argon bir soy gazdır, öyle tepkimeye girmez. İkinci en çok görülen gaz olan helyumu yakmayı deneyebiliriz ancak o da daha ziyade harlama şeklinde ve kısa süreli olacaktır. İnce atmosferde oksijen ya da başka yanıcı gaz denk gelecekmiş, sıcaklık ideal olacakmış derken mangal işi yine yalan oluyor.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
Gelelim bir sonraki durağımız olan Mars'a:
Birtakım uzay ajanslarının hedefinde yer alan kızıl gezegenin atmosferine baktığımızda karşımızda ilginç bir durumla karşılaşıyoruz, gezegenin atmosferi %96 oranında karbondioksitten oluşuyor. Bu durumda yere oldukça yakın bir alkali çözeltisi üzerinde ateş yakmamız gerekir. Çözeltide karbonu tutup oksijeni ayırdığımız böyle bir sistem kurmak mümkün.
Çıkan oksijenle ateş yakabiliriz ancak çok yoğun bir ateş olmaz ve çok uzun süre yanmaz. Uzun pişen etleri pişiremesek de tavuk ya da köfte yapabiliriz gibi duruyor. Bu arada Güneş gören bir zamanda mangal yakılması gerekir, aksi takdirde fazla soğuk olacağından yanma sıcaklığına ulaşmak zor olabilir.
Sonuç: Yanar ama sadece belli şartlarda kısa süre.
Venüs: Mangala gerek kalmayan gezegen.
Venüs atmosferine girer girmez et de kömür de yanacaktır zira en sıcak gezegen olan Venüs'te hava sıcaklığı ortalama 400 derecedir. Çoğunluğu karbondioksitten oluşan atmosfer oldukça yoğundur, gezegenimizdekinden 93 kat yüksek basınç kömürü de eti de ezecektir. Kaldı ki gezegen atmosferi sülfirik asitle doludur.
Sonuç: Yakmamıza gerek kalmaz da yenmez o.
Merkür: Güneş'in hemen yanı başında mangal.
Sıcaklıkların 457 ile -172 derece arasında değiştiği Merkür'e mangal yapmaya gitsek de saatte 50 derece oynayan hava sıcaklığı, atmosferinin sürekli incelmesi işi zorlaştırabilir. Yoksa Merkür atmosferinde oksijen bulunur, hafif gazlar uzaya savrulurken orta ağırlıktaki gazlar kalır.
Sonuç: Çok kısa süre de olsa mangal yakılabilir ancak çok fazla yanmaz, çok verimli de yanmaz. O etten de hayır gelmez.
Jüpiter, Neptün, Uranüs, Satürn: Mangalı nereye koyacaklar?
Bu gezegenler gaz devi oldukları için öncelikle mangalı koyacak, çizgili pijama giyip karpuz desenli topla oynayabilecek yer yok. Öyle savrula savrula mangal yapmak pek mümkün değil. Gezegenler oldukça soğuk; -100, -200 dereceler bu gezegenler için normal.
Satürn'ün en büyük uydusu Titan: Thanos gelmeden bir mangal yakar mıyız?
Güneş sisteminde yüzeyinde kararlı halde sıvı olduğu bilinen gezegenin atmosfer basıncı da Dünya'ya yakın. Atmosferinde bol miktarda azot bulunan Titan, metan gazından göllere ve denizlere sahip olduğu düşünülen bir uydu. Hatta uydu yüzeyinde bakterilerin yaşıyor olma ihtimali bile var.
Öte yandan Titan'ın atmosferi yoğun şekilde azottan oluşur. Bu da ateş yakmak için gerekli oksijeni bulamayacağımız anlamına gelir. Azot da yanıcı bir gaz değildir. Metan denizleri olan bir uydunun atmosferinin yanıcı olmaması da isabet olmuştur, yoksa mangal yakacağız diye bütün uyduyu yakabilirdik.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
Jüpiter'in yörüngesinde bulunan dört Galilei uydusunun en küçüğü Europa:
Bu küçük uydunun atmosferi yok, yüzeyi en sıcak haliyle -100 derece, donmuş kabuğu altında bir okyanus olması mümkün olsa da kesin bir bilgimiz yok. Mangal açısından bakarsak atmosfer yok, sıcaklık çok düşük, haliyle burada da mangal yapamadık.
Sonuç: Mangal yapılamaz.
Yani mangal için yine en iyi yer bizim kendi gezegenimiz, uzayda ya da başka bir gezegende bunu yapmamız pek mümkün gözükmüyor. En azından alıştığımız şekliyle bir mangal için Dünya dışında bir ihitmalimiz var gibi durmuyor.
