"Nasıl yani? Bu kadar kolay mı o işler?" demeden biz cevabı verelim. Vatandaşlık hakkı, kişinin doğduğundan itibaren sahip olduğu vazgeçilemez bir haktır. Bireyi koruyan bu hak, T.C. Anayasası’nda da koruma altına alınmıştır. Peki ama ülkemizde örnekleri yok mu? Elbette var. Ancak birçoğundan haberdar bile değiliz.
Her şeyde olduğu gibi vatandaşlıktan çıkmanın da elbette bedelleri var. Herkes kafasına göre vatandaşlık değiştiremiyor. En son Fransa’da yüksek vergiden kaçmak için vatandaşlıktan çıkan oyuncu Gerard Depardieu ile bu haberi duymuştuk. Ama aslında ondan önce de sonra da benzer örnekler yaşandı. Gelin, birlikte bu durum gerçekten de mümkün mü ona bakalım.
İlk olarak Türkiye’de vatandaşlıktan çıkmanın şartlarını belirtmekle başlayalım.
Anayasamızda yer alan 66. maddenin 3. fıkrasında belirtildiği üzere doğduğumuzdan itibaren kazandığımız bu vatandaşlık hakkını yine aynı kanunda belirtilen koşullarla birlikte kaybedebiliriz. Yani başka bir devletin vatandaşlığı kazanıldığı surette Türk vatandaşlığını kaybedebiliriz.
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25. maddesinde tam da bu noktaya temas edilmiş. Vatandaşlıktan çıkmak için belirli şartlar belirlenmiş; bu şartları sağlayan kişiler de izin veya çıkma belgesine bakanlık tarafından sahip oluyor. Maddede yazan şartlar şu şekildedir:
- Yetişkin ve ayırt etme gücüne sahip olmak şartların başında geliyor. Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak, herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak ve herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak.
Ülkemizde pek duymadığımız “yüksek vergiden kaçarak” vatandaşlık değiştiren kişiler dünyada oldukça fazla.
Geçtiğimiz yıllarda Fransa'da yüksek vergiden kaçarak Belçika'ya yerleşen oyuncu Gerard Depardieu, vatandaşlıktan çıkacağını açıklamıştı. Hatta ünlü oyuncu bir dergiye gönderdiği yazıda Fransa hükümetini "başarı, yaratıcılık ve yeteneği" cezalandırdığını “gidiyorum çünkü başarının, yaratıcılığın, yeteneğin, farklı olan her şeyin cezalandırılması gerektiğini düşünüyorlar” sözleriyle eleştirdi. Bu karar da Başbakan tarafından “sefillik” olarak nitelendirildi.
Yüksek miktarda geliri olan kişiler için vergi oranı düşük olan ülkelere vatandaşlık aldırmaya çalışan insanların sayıları gün geçtikçe artıyor, bizim ülkemizde de bu durumun henüz taze olduğunu varsayarsak Google’da en çok arananlar listesine aday olabilecek bir konu.
Yine ABD Ulusal Gelirler İdaresi’nin verilerine bakıldığında yüksek vergiden kurtulmak için Green Card uygulamasından ve vatandaşlığından feragat edenlerin sayısı rekora ulaşıyor.
ABD'nin, farklı ülkelerde yaşayan vatandaşlarının da vergiye tabi tutulmasının bu artışa neden olduğu düşünülüyor. Vatandaşlıktan feragat etmek isteyenleri de kazancı gereği yüksek vergi dilimine girenler ve ABD vatandaşı olup farklı ülkelerde yaşayanlar oluşturuyor.
“Böyle bir şey mümkün mü?” diye soranlara cevabımız: Evet, mümkün. Aralarında birçok ünlünün, politikacının, oyuncunun, iş insanlarının olduğu bu gruptaki kişiler, ülkelerin vatandaşlıklarından ya kendi istekleriyle ayrılıyor ya da çıkarılıyorlar.
Yüksek vergi ödememek için vatandaşlıktan çıkan ünlü isimlerden birkaçı ise şöyle:
Amerika'da sivil haklar hareketinin öncülüğünü yapan sosyolog William Edward Burghardt Du Bois, Gana vatandaşlığına geçmiştir.
Hollywood'un güzellerinden Elizabeth Taylor, 1965’te ABD vatandaşlığından çıkarak İngiliz vatandaşlığına geçtiği söyleniyor. Tupperware'in mucidi Earl Tupper, 1958’de vergi vermemek için şirketini satıp eşinden boşanmış. Daha sonra vatandaşlıktan çıkarak Kosta Rika’da bir adada yaşamına devam etmiş.
Facebook'un kurucularından Eduardo Saverin de ABD vatandaşlığından çıkan bir başka isim. Milyarderler listesinde 634. sırada yerini alan Saverin, sermaye geliri vergisi almayan Singapur vatandaşlığına geçmiştir.
"Kral ve Ben" filminden tanıdığımız efsane aktör Yul Brynner, vergilerden dolayı 1965’te Amerikan vatandaşlığından çıktı ve hayatına İsviçre vatandaşı olarak devam etti.
Türkiye'de de vatandaşlıktan çıkan birkaç isim var:
Vergiden kaçmak için vatandaşlık değiştiren kişileri ülkemizde pek duymadık. Ancak bizlerin bildiği, Türk vatandaşlığından çıkmış birkaç isim var. O isimlerden biri de akla ilk gelen ünlü şair Nazım Hikmet. 1951’de Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığından çıkarıldı, 58 yıl sonra tekrar bir kararla Türk vatandaşı oldu.
Türk sinemasının "Çirkin Kral"ı Yılmaz Güney de 1981’de Isparta Yarıaçık Cezaevi'nden firar edip, Fransa'ya kaçınca Türk vatandaşlığından çıkarılmıştı.
Yine Cem Karaca da Türk vatandaşlığından çıkarılan kişiler arasındadır.
Ülkemizde vergi ödememek için vatandaşlıktan çıkmaktan ziyade daha çok politik, siyasî ve kişisel sebeplerden dolayı farklı ülkenin vatandaşlıklarına geçiş örnekleri var. Biz içtiğimiz suyun bile vergisini öderken ve şu an bu yazıyı okurken bile birçok insan belki de bunun bir yolunu arıyor olabilir.
