Halihazırda kullanımda olan "dar" yapay zeka bugün bilgisayarlarımızda, cep telefonlarımızda ve neredeyse her yerde gördüğümüz, deneyimlediğimiz hatta hayatımızı belirleyen bir şeydir. Temel olarak yapay zeka, programlanan belirli görevlerin nasıl gerçekleştirileceğini öğretilen veya öğrenen akıllı sistemdir. Apple iPhone'daki Siri sanal asistanının konuşma ve dil tanımasında, kendi kendine giden otomobillerdeki görüş tanıma sistemlerinde, satın aldığınız ürüne dayanarak beğenebileceğiniz ürünleri öneren reklam sistemlerinde yapay zeka kullanılır.
Bir başka tanıma göre yapay zeka, bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrolündeki bir robotun, insan zekası ile ilgili davranışların en azından bir kısmını gösterme ve çeşitli faaliyetleri zeki canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyetine denir. Yapay zekanın yerine getirebildiği kabiliyetler arasında; planlama, öğrenme, akıl yürütme, problem çözme, bilgi gösterimi, algılama ve hareket gibi çeşitli faaliyetlerden oluşur.İngilizce versiyonu “artificial intelligence” AI kısaltmasıyla da sıkça kullanılır.
Yapay zeka günümüzde nerelerde kullanılır?
Bir eeticaret sitesinde sonraki alışverişiniz için öneriler alırsınız, Amazon'un Alexa ve Apple'ın Siri gibi sanal asistanlarına ne söylediğinizi anlamak, fotoğraftaki kim olduğunu veya ne olduğunu tanımak, spam mailleri tespit etmek veya kredi kartı sahtekarlığını tespit etmek için kullanılır. Yapay zeka (AI) günümüzde spor müsabakalarında, moda tasarımlarında, sanat çalışmalarında, sağlık, otomotiv, finans ve ekonomi alanlarında, bilgisayar oyunlarında, çöpçatanlık uygulamaları, sosyal medya platformlarında ve daha bir çok alanda sık kullanılmaktadır.
Örneğin soyut sanat anlayışını benimseyerek eserler üreten bir sanatçı gibi eserler üretebiliyor. Resimleri sanatçı mı yoksa yapay zeka mı üretti bazı çalışmalarda anlayamıyorsunuz. Yapay zeka engelleri kaldırabiliyor. PocketVision da işte bu anlamda en iyi örneklerden biri. Örmekleri biraz daha çeşitlendirecek olursak, sesli komutla çalışan bir Iron Man zırhı bile yapay zeka teknolojisinden yararlanılarak yapılabiliyor.
Kaç çeşit yapay zeka tipi vardır?
Futurism'de yayınlanan “Types of AI: From Reactive to Self-Aware” adlı infografik çalışmasında yapay zeka tiplerini 4 ana başlıkta listeleniyor. Bunlar; salt tepkisel, limitli hafıza, zihin teorisi ve öz farkındalığı olan yapay zeka oluyor.
1. Salt Tepkisel yapay zeka (Gerçek):
Yapay zekanın en basit formudur. Özetle çevreyi veya durumu tamamen algılayarak gördüklerine göre davranış sergiler. Bu yapay zeka tipi, anıları şekillendiremez çünkü daha geniş bir dünya görüşü yoktur ve tamamen tepkisel hareket eder. Hafızası olmadığından, geçmiş deneyimlere göre güncel konular için karar mekanizması sunamaz. IBM’in satrançta Kasparov’u yenen bilgisayarı Deep Blue ve insan Go oyuncularını yenen Google’ın AlphaGo’su tek bir alanda uzmanlaşabilen, salt tepkisel yapay zeka örnekleri arasındadır.
2. Limitli Hafızaya sahip yapay zeka (Gerçek):
Bu yapay zeka tipi geçmişte öğrendiği bilgileri toplar ve öncekilerinin üzerine ekler. Doğru kararlar veren ve uygun şekilde aksiyon almak için yeterli belleğe ve deneyime sahiptir. Örnek olarak sürücüsüz araçlar, chatbot çeşitleri ve kişisel sanal asistanlar verilebilir.
3. Zihin Teorisi (Kurgusal):
Bu tip işlerin biraz daha ürkütücü olmaya başladığı tip. Neden derseniz? Yapay zekanın gelişimi hız kazandıkça insanlar olarak en çok sorduğumuz soru makine öğreniminin yapay zekayı bilinçli hale getirip getiremeyeceği oluyor. Zihin teorisini destekleyen yapay zeka formu tam da bu konudaki endişelerimizi perçinliyor. Çünkü etrafındaki insanların davranışlarını etkileyen duygu ve düşüncelerini anlayabilme kapasitesine sahip. Hisleri, davranışlarının kaynağı olan motivasyonları, beklentileri anlayabilen bu tip yapay zeka aynı zamanda sosyal etkileşime girebilir. Üzerinde hala çalışmaların sürdüğü bu türe Star Wars evrenindeki R2-D2 ve C-3PO robotları ile I, Robot filmindeki Sonny’i örnek verebiliriz.
4. Öz farkındalığı olan (Kurgusal):
Farkındalığı olan yapay zeka (AI) türleri, kendisini ifade edebilir. Evet yanlış duymadınız. Gayet açık bir şekilde ifade edebiliyor. Zihin teorisinin uzantısı olarak içinde bulunduğu durumu fark etmenin yanı sıra, kendi benliğinin farkına varıp, başkalarının hislerini tahmin edebilir ve sonuç çıkarabilir. Zeki, duyarlı ve bilinçli olan bu tip, makinelerin gelecek jenerasyonu olarak tanımlanıyor. Örnek olarak ise Humans dizisindeki sentetikler, Detroit: Become Human oyunundaki karakterler, WestWorld dizisindeki host karakterleri, Blade Runner replikantlarını ve aralarında en tehlikelisi Ex Machina’daki Eva’ı örnek gösterebiliriz.
Yapay Zeka Neler Yapabilir?
Yapay zeka birbirinden çok farklı görevleri gerçekleştirebilir. Örneğin basitçe saç bir levhayı kesmekten, elektronik tablolar oluşturmaya, satranç oynamaya, partner eşleştirmeye kadar çok çeşitli konular hakkında akıl yürütür. Ancak bugün mevcut olmayan ve daha çok filmlerde sık görülen yapay zekanın ne kadar sürede gerçek olacağı konusunda yapay zeka uzmanları ikiye bölünüyor.
Yapay zeka araştırmacıları Vincent C Müller ve filozof Nick Bostrom tarafından 2012 yılında yapılan bir araştırma, 2040-2050 yılları arasında yapay zekanın o boyutta geliştirilme şansının yüzde 50 olduğunu ve 2075 yılına kadar ancak yüzde 90'ını tamamlama ihtimalinin olduğunu savunuyor. Bir diğer grup da insan beyni hakkındaki bugünkü sınırlı bilgimiz göz önüne alındığında, bu tür projeksiyonların çılgınca iyimser olduğuna inanıyor ve AGI'nin hala yüzyıllar uzakta olduğuna inanıyor.
Yapay Genel Zeka yani AGI (Artificial General Intelligence) ancak bir insanın başarabileceği kadar karmaşık bilişsel görevleri başarabilen bir türdür. Önceden öğrenilmiş veya ilk kez tecrübe ediliyor oluo olması fark etmeksizin, öğrenilmiş becerileri kullanır. Aynı zamanda kendi kendine keşfederek verilen görevleri tamamlayabilir.
Biraz daha ileri gidersek, Bostrom'un "neredeyse tüm ilgi alanlarındaki insanların bilişsel performansını büyük ölçüde aşan herhangi bir akıl" olarak tanımladığı "süper zekâ" nın, AGI'nin elde edilmesinden yaklaşık 30 yıl sonra beklendiğini tahmin ediliyor. Yapay Süper Zeka yani ASI (Artificial Super Intelligence) insan zekasından öte kabiliyetler geliştiren yapay zekaya sahip sistemlere deniyor.
Büyük teknoloji firmalarında hangileri yapay zeka yarışında önde gidiyor?
Teknoloji devlerini her biri yapay zeka (AI) kullanıyor. Yapay zeka kullanarak ilgili arama sonuçları sunuyor, alternatif önerileri ekran karşısına getiriyor, fotoğraflardaki kişileri ve nesneleri tanıyor, çeviri yapıyor, spam içerikleri tespit ediyor. Apple Siri’siyle, Amazon Alexa’sıyla, Google Google Asistanıyla ve Microsoft Cortana’sıyla yapay zeka teknolojisine yön veren firmalar arasında yer alıyor.
Her sektör kendi ihtiyaçları doğrultusunda yapay zeka yatırımlarına yöneliyor. Bunu çok iyi yapan sektörlerden biri de sağlık sektörü. Sağlık sektöründe yapay zeka için ayrılan azımsanmayacak bir yatırım hacmi var.
Yapay zeka yeri geliyor suçla mücadele de kullanılıyor. Yapay zeka teknoloji destekli robot polisler belli başlı ülkelerde göreve başladı bile. Bu ülkeler arasında Belçika, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yeni Zelanda gibi ülkeler yer alıyor.
Sonuç:
Yukarıda anlattıklarımızı toparlayacak olursak, yapay zeka insanın öğrenme ve problem çözme gibi zihinsel kabiliyetlerini kopyalayabilen sistemlere verilen bir isim ve birbirinden farklı tipleri var. Kabiliyetleri tipine göre değişkenlik göstermekle beraber, bir dili ve konuşmayı algılayabilme ve stratejik düşünme kabiliyeti ya da tıpkı bir insan gibi yaşam boyu öğrenme, uzun ve kısa süreli hafıza, öğrenilmiş yeteneklerin sınıflandırılması, yeni yeteneklerin mevcut olanlara eklenmesi, yeteneklerin başka bir sisteme transfer edilebilmesi gibi özelliklere kadar uzanıyor.
Uzmanlarca tam kapasitede neler yapabileceği henüz tam olarak ön görülmese de en geç 2075 yılına kadar yapay zekanın karanlık tarafının da aydınlatılması bekleniyor. Önümüzdeki yıllarda yapay zeka teknolojileri, programlanmış algoritmalarına dayanarak savaş kararları alabilir ve hatta belki de silah sistemlerini otomatik olarak kontrol edebilir. Öyle bir geleceğe doğru gidiyoruz ki dünya savaşa ve barışa yakında yapay zeka desteği ile karar verebilir hale gelecek.
