Hakkında yapılan öngörüler sayesinde tartışma ve haber konusu haline gelen yapay zekanın popülaritesi giderek hızlı bir şekilde artıyor. Yapay zeka, kimilerine göre büyük bir tehdit unsuru, kimilerine göre ise büyük bir fırsat olarak görülüyor.
Bu yazımızda sizin için yapay zeka nedir sorusunu cevapladıktan sonra yapay zeka ne zaman ortaya çıktı, yapay zeka çalışmaları nasıl ilerledi, yapay zeka türleri ve örnekleri nelerdir gibi soruları en basit haliyle yanıtlıyoruz.
Yapay zeka nedir?
İngilizcedeki adıyla Artificial intelligence (AI) olan yapay zeka en basit tanımıyla bilgisayarlara normalde insan zekasına ihtiyaç duyulan işleri kolayca yaptırma teknolojisine verilen addır.
Herhangi bir girdi sağlamadan kendisi sonuçlara varan, bağlantılar kuran, sorunları bulup onları otomatik olarak çözebilen bir sistem olan Yapay Zeka, büyük bir miktarda veri işleyerek ve daha önceki verileri tanıyarak belirli görevleri yerine getirecek şekilde eğitilebilecek bir yapıya sahiptir. Yapay zeka denilince ilk olarak akıllara insan benzeri robotlar gelse de aslında insanların yerini almak üzere tasarlanmamıştır. Aksine insanlara çeşitli alanlarda katkı sağlamak ve insanların yeteneklerini büyük bir ölçüde geliştirmek üzere tasarlanmıştır.
Yapay zeka ne zaman ortaya çıktı?
Yapay zeka kavramının fikir babası Alan Mathison Turing, “Makineler düşünebilir mi?” sorunsalını gün yüzüne çıkartıp makinelerin zekasını tartışma konusu yapmıştır. 1943 yılında II. Dünya Savaşı esnasında Kripto analizi yani mesajların deşifre edilmesi ihtiyacıyla üretilen cihazlar sayesinde de yapay zeka kavramı ortaya çıkmıştır.
“Yapay zeka” ismi ise resmi olarak ilk kez 1956 yılında bir konferansta John McCarty tarafından ortaya atılmıştır ve temelleri oluşturulmuştur. Yani McCarty’nin yapay zeka kavramının isim babası olduğunu söyleyebiliriz. 1959 yılında ise Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde John McCarty ve Marvin Minsky tarafından ilk yapay zeka laboratuvarı kurulmuştur.
Yapay zeka çalışmaları nasıl ilerledi?
1950’lerde yürütülen yapay zeka çalışmaları problem çözme gibi konular üzerinde yoğunlaştı. 1960’larda ise ABD Savunma Bakanlığı bu türdeki çalışmalara ilgi duydu ve insanların yaptığı şeyleri taklit etmesi için bilgisayarları eğitmeye başladı.
Örnek verecek olursak ileri teknoloji savunma projelerini yürüten ABD’ne bağlı bir devlet kurumu olan DARPA 1970’lerde sokakların haritalanması projesini yapay zeka sayesinde tamamladı ve Siri, Alexa veya Cortana gibi asistanlar henüz piyasada yokken 2003 yılında akıllı kişisel asistanlar üretti.
Yapay zeka türleri nelerdir?
- Salt Tepkisel
- Limitli Hafıza
- Zihin Teorisi
- Öz farkındalığı olan
Salt Tepkisel:
Salt tepkisel yapay zeka, yapay zekanın en basit formudur. Etrafında olan ve durumları algılar ve bunlara göre davranış sergilerler. Herhangi bir belleğe sahip değillerdir bu yüzden bilgileri kaydedemezler. Bellekleri olmadığı için geçmiş bilgilere göre hareket edemez ve anıları şekillendiremezler. Sadece tek bir alanda uzmanlaşabilirler. Bu yapay zeka türüne satranç şampiyonu Kasparov’u yenen DeepBlue adındaki bilgisayarı örnek olarak verebiliriz.
Limitli Hafıza:
Limitli hafızaya sahip yapay zekalar geçmişte olan bilgileri toplar ve daha önceden programlanmış olan bilgilerin üzerine ekleme yaparlar. Yeterli belleğe sahiplerdir ve bunun sayesinde bütün bilgileri toplayarak en uygun eylemi gerçekleştirirler. Bu tür yapay zekaya sürücüsüz araçlar ve kişisel sanal asistanlar örnek olarak verilebilir.
Zihin Teorisi:
Etrafındaki insanların hareketlerini ve duygularını anlayabilen bir yapay zeka türüdür. Sosyal olarak etkileşime girebilir, beklentileri ve niyetlerin ne olduğunu anlayabilirler. Bu yapay zeka türü üzerinde çalışmalar hala devam ediyor ve ilerleyen zamanlarda gerçekleşmesi bekleniyor. Star Wars evrenindeki R2-D2 ve C-3PO robotları ve ‘I, Robot’ filmindeki Sonny bu türdeki yapay zekaya örnek verilebilir.
Öz farkındalığı olan:
Benliğinin farkına varıp kendisiyle ilgili her şeyi bilirler ve bilgi verebilirler. İçinde bulundukları durumu analiz edebilir, başkalarının hislerini tahmin edebilir ve yaşanan olaylar hakkında sonuçlar çıkartabilirler. Bilinçli, zeki ve duyarlı olan bu tür, makinelerin gelecek jenerasyonu tanımlanıyor. Ex Machina filmindeki Eva ve Detroit: Become Human oyunundaki karakterleri örnek olarak gösterebiliriz.
Günümüzün en yaygın yapay zeka örnekleri:
- Sesli asistanlar
- Otonom sürüş sistemleri
- Sosyal medyalardaki haber akışları
- Müzik ve medya akış hizmetleri
- Sağlık sektörü
Sesli asistanlar:
Akıllı telefonlar bugün sahip olduğumuz en vazgeçilmez teknoloji ürünü haline geldi ve neredeyse her zaman kullanıyoruz. Bir akıllı telefon kullanıyorsanız farkında olsanız da olmasanız da yapay zeka ile etkileşime giriyorsunuz. Google Asistan, Alexa ve Siri gibi sesli asistanlar gibi bariz yapay zeka özelliklerinden, kameradaki portre modu gibi çok da bariz olmayan özelliklere kadar yapay zeka her gün hayatımızı etkiliyor.
Otonom sürüş sistemleri:
Yapay zekadan bahsetmişken, bu teknolojinin akıllı araba üreticilerinin yapay zekayı kullanarak yaptıklarından daha iyi ve daha belirgin bir örneği yoktur. Sadece birkaç yıl önce otopilot bir araba bir rüyaydı, ancak şimdi Tesla gibi şirketler büyük ölçüde ilerleme kaydetti.
Sosyal medyalardaki haber akışları:
Herkesin Facebook, Instagram, Snapchat veya Twitter gibi sosyal medyalardan en az bir hesabı vardır. İşte bu gibi uygulamalarda da yapay zekanın izlerini görebiliriz. Haber akışlarından, bu uygulamalardan aldığınız bildirimlere kadar her şey yapay zeka tarafından düzenlenir. Yapay zeka geçmiş davranışlarınızı, web aramalarınızı, etkileşimlerinizi ve bu web sitelerinde yaptığınız her şeyi belleğine alır ve sizin için uyarlar.
Müzik ve medya akış hizmetleri:
Yapay zekanın hayatımızı nasıl etkilediğinin bir başka harika örneği günlük olarak kullandığımız Spotify, Netflix veya YouTube gibi müzik ve medya akış hizmetleridir. Örneğin yapay zeka sayesinde Spotify, dinlediğimiz şarkılardan müzik zevkimizi analiz edip bize öneriler listesi sunması veya YouTube ve Netflix’in ilgimizi çekecek videoları bulup bize önermesi bunun en belirgin örneklerindendir.
Sağlık sektörü:
Yapay zeka kullanımı, sağlık hizmetlerine yeni bir boyut kazandırdı. Yapay zeka ile çalışan makinelerin piyasaya sürülmesiyle hastalıkları tespit etmek daha kolay hale geldi. Ayrıca yapay zeka, tedavi süreçlerini daha basit hale getirmede önemli bir rolü vardır. Hastaneler ve sağlık merkezleri, araştırmadan hastalıkların tespitine kadar her şeyi kolaylaştırmak için yapay akıllı teknolojilere sahip.
