Otomobil kullanmayı seven ya da işi veya gereklilikleri nedeniyle otomobil kullanması gereken herkes, vites kutusunun düz vites ve otomatik vites olarak ikiye ayrıldığını bilir. Sunduğu rahatlık nedeniyle daha popüler hale gelmeye başlayan otomatik vitesli araçlar da ikiye ayrılıyor: Tam otomatik vites ve yarı otomatik vites. Eğer bu zamana kadar bunların aynı şey olduğunu düşündüyseniz, yanılıyorsunuz.
Bu içeriğimizde sizler için ‘yarı otomatik vites nedir?’ sorusuna cevap vereceğiz ve yarı otomatik şanzıman ile tam otomatik şanzımanın farklarını açıklayacağız. İçeriğimizde yarı otomatik vitesin avantajlarından ve dezavantajlarından da bahsedeceğiz. Dilerseniz lafı uzatmadan başlayalım.
Yarı otomatik vites nedir?
Bu soruyu cevaplamadan önce konuyu daha açık anlatabilmek adına öncelikle ‘vites nedir’ sorusunu cevaplayalım. Basitçe anlatmak gerekirse vites, şanzıman ya da vites kutusu, otomobilin motoruna iletilen enerjinin tekerlere aktarılması işleminde ne kadar güç verileceğini ayarlayan mekanizmadır. Vites her değiştirildiğinde tekerlere aktarılan güç değişir. Bu işlem düz vitesli araçlarda sürücü tarafından, otomatik vitesli araçlarda ise robot olarak bahsedilen mekanizmalar tarafından yapılır.
Vitesin değiştirilmesi için debriyaja ihtiyaç vardır. Düz vitesli araçlarda en sol pedal debriyaj pedalıdır ve sürücünün bu pedala basarak vites değiştirmesi şarttır. Otomatik vitesli araçların ilk farkı da burada ortaya çıkıyor: Otomatik vitesli araçlarda sürücünün kontrolünde olan bir debriyaj pedalı bulunmuyor ve araç, debriyajı kendiliğinden hazır tutuyor.
Yarı otomatik vitesli araçlar, düz vitesli araçlarla aynı vites kutusu yapısına sahiptir. Aynı baskı balata sistemine sahip olan bu iki vitesli araçların farkı ise yarı otomatik vitesli araçlarda debriyaj pedalı bulunmamasıdır. Aynı düz vitesli bir araç gibi çalışan, yakıt tüketimi ve performansı düz vitesli araçlarla neredeyse aynı olan yarı otomatik vitesli araçlarda vites geçişlerini vites robotları sağlar.
Yarı otomatik vitesin diğerlerinden farkı ne?
Yarı otomatik vitesin en büyük farklarından biri de sürücünün isteğine göre vitesi kendi kontrol edebilmesidir. Nasıl yani? Hemen açıklayalım. Yarı otomatik vitesli araçlardaki vites düzeneğinin aslında düz vitesli araçlardaki düzenekle aynı olduğunu söylemiştik. Bu araçlarda yalnızca debriyaj otomatik olarak çalışıyor. Dolayısıyla sürücü, otomatik vites ve düz vites arasında seçim yaparak otomobilin vitesini kendisi kontrol edebiliyor.
Yarı otomatik vitesli araçların vitesinin yanında veya üstünde P (Park), N (Boş), R (Geri) D (Sürüş) ve M (Manuel/Düz) harflerini görebilirsiniz. Vitesi D konumuna getirdiğinizde araç artık vitesleri otomatik olarak atmaya başlar. Vites M konumuna alındığında ise sürücü vitesi dilediği gibi kontrol edebilir. Elbette gerekli devir geçildikten bir süre sonra eğer sürücü kendi vites atmazsa araç duruma müdahale edip otomatik olarak vites değiştirecektir.
Çift kavramalı şanzıman nedir?
Tek kavramalı otomatik şanzımanlarda dişli yapısı düz şanzımanlarla aynıdır. Vites geçişleri daha çok hissedilebilir. Tek baskı balata bulunan bu düzende aracın tüm vitesleri bu debriyaja bağlı olarak geçeceği için kimi zaman aksamalar ve sekmeler olabilir. Çift kavramalı şanzımanların dişli yapısı da düz şanzımanlarla aynıdır ancak vites değişimi daha farklı gerçekleşir.
Çift kavramalı şanzımanlarda çift baskı balata bulunur. Bu tür şanzımanlarda birinci baskı balata birinci, üçüncü, beşinci ve yedinci viteslere geçiş yapmakla görevli, ikinci baskı balata ise ikinci, dördüncü, altıncı ve sekizinci viteslere geçiş yapmakla yükümlüdür. Çift kavramalı şanzımanlarda vites geçişlerinin daha az hissedilmesinin sebebi de budur.
Çalışma prensibini şöyle özetleyebiliriz: Birinci baskı balata aracı 1. vitese geçirmenizi sağladıktan sonra debriyajı bırakıyor. Tek kavramalı şanzımanlarda bu balata 2. vitese geçerken tekrardan debriyajı devreye soktuğu için vites geçişleri daha çok hissediliyor, ancak çift kavramalı araçlarda ikinci baskı balata debriyaj etkin halde beklediği için bu his çok daha az oluyor. Aynı şekilde araç 2. vitese atıldığında birinci baskı balata 3. vites için aracı hazırlıyor ve debriyaj hazır şekilde bekliyor.
Yarı otomatik vites avantajları ve dezavantajları:
- Avantajlar:
- Düz vites ile aynı yapıya sahip olduğu için daha az yakıt tüketir,
- Performansı düz vitesli araçlara yakındır,
- Günlük kullanımda oldukça rahattır,
- Çift kavramalı yarı otomatik viteslerde vites geçişleri neredeyse hissedilmez,
- Vites sürücünün isteğine göre değiştirilebilir,
- Dezavantajlar:
- Tek kavramalı yarı otomatik viteslerde vites geçişleri çok daha fazla hissedilebilir,
- Yokuş kalkış desteği olmayan yarı otomatik vitesli araçlar yokuşta kaydırma yapar,
- Satış fiyatları düz vitesli araçlara göre daha pahalıdır,
- Debriyaj sistemi tek kavramalı yarı otomatik viteslerde daha kolay aşınabilir.
Yarı otomatik şanzıman hem düz vites hem de tam otomatik şanzımanın temel esaslarını barındırdığı için daha avantajlı gözükebiliyor. Özellikle çift kavramalı yarı otomatik şanzımanlarda vites geçişleri de fazla hissedilmediği için birçok üretici bu şanzımanı tercih ediyor. Tam otomatikte olup da yarı otomatikte olmayan bir özellik, yokuştaki varsayılan kaydırma engelleme özelliği. Eğer araçta kalkış desteği bulunmuyorsa yarı otomatik araçlar yokuşlarda kaydırma yapabiliyor. Tam otomatikte ise böyle bir durum yok.
Yarı otomatik vites nedir sorusunu cevapladığımız, tam otomatik vitesle arasındaki farkları açıkladığımız ve bu vitesin diğerlerine göre avantaj ve dezavantajlarını derlediğimiz içeriğimizin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Sizler hangi şanzıman türünü tercih ediyorsunuz? Yorumlar kısmında bizlerle paylaşabilirsiniz. Bunun gibi içeriklerimizin devamını kaçırmamak için bizleri takipte kalın.
